Beschikbare alternatieven
Het dilemma van de beschikbare alternatieven uit de behavorial finance heeft te maken met het feit dat de keuze die een belegger doet afhankelijk is van het aantal alternatieven voorhanden. Een makkelijk voorbeeld om dit te illustreren is aan de hand van het voorbeeld van het kind met de snoeptrommel. Wanneer het kind drie snoepjes moet kiezen uit een pot met drie verschillende soorten, zal het van iedere soort een snoepje uitkiezen. Echter wanneer de pot gevuld is met heel veel verschillende soorten, zal het lang aarzelen alvorens een selectie te maken. Dit voorbeeld illustreert dat het aantal mogelijke alternatieven een duidelijke invloed op het besluitvormingsproces heeft. Des te groter het aantal alternatieven, des te moeilijker het besluitvormingsproces wordt.
Een mooi praktijkvoorbeeld waarmee de samenhang van ‘het aanwezig zijn van een groot aantal alternatieven’ en het keuzeproces wordt aangeduid, is een psychologische test welke een aantal jaren geleden werd uitgevoerd (van Zeijl, Centen en Sentiment). De deelnemers werden middels een formulier gevraagd om een wereldwijde belegde portefeuille samen te stellen met Amerikaanse, Japanse of Europese aandelen en obligaties en vastgoed (dus geld kon verdeeld worden over 5 alternatieven). Tegelijkertijd ging er ook een formulier rond waarin de nationaliteiten waren weggelaten (dus 3 alternatieven: aandelen, obligaties en vastgoed). Er was een duidelijk verschil in het keuzeproces van de twee groepen. Dit was ook de opzet van het onderzoek, omdat met logisch verstand, het vermelden Amerikaanse, Japanse, of Europese natuurlijk niet uitmaakt wanneer men een wereldwijde belegde portefeuille samenstelt. Men zou verwachten dat het percentage dat groep 1 in aandelen belegt van verschillende continenten, ongeveer overeen moet komen met wat groep 2 in aandelen belegt. Dit bleek echter niet zo te zijn: hoe meer alternatieven, hoe meer het kapitaal evenredig verdeeld wordt over de alternatieven.
Dit onderzoek werd verricht omdat de onderzoeker een psychologische verklaring wilde hebben voor de enorme koersdaling van de Euro sinds zijn introductie. De conclusie die getrokken werd luidt als volgt; doordat de Euro natuurlijk een vervanging is voor elf verschillende valuta, heeft de internationale belegger eigenlijk nog maar de keuze tussen vier valuta: USD, Engelse Pond, Yen, en de Euro. Hierdoor lijkt het psychologisch dat er veel minder geld naar Europa stroomt, hierdoor daalt de vraag naar Euro en als gevolg hiervan natuurlijk de koers van de munt.
Het is natuurlijk interessant om je af te vragen of de belegger gebaat is bij het hebben van zoveel alternatieven. Het is inderdaad zo dat het keuzeproces van de belegger erdoor bemoeilijkt wordt. Echter, doordat er zoveel alternatieven zijn zal de belegger zich verder moeten verdiepen om onderscheidend vermogen aan te brengen tussen de alternatieven, waardoor de keuze beter gefundeerd zal zijn dan wanneer het aantal alternatieven zeer beperkt is. Dan kiest men maar wat met de redenering: wat moeten we anders? Doordat er zoveel alternatieven zijn schept dit wel een dynamische markt, doordat het een legio aan mogelijkheden en kansen biedt voor de belegger.
Maar wat vindt de mens, niet louter m.b.t beleggen, over het algemeen van de beschikbaarheid van vele keuzealternatieven? Er is de laatste jaren natuurlijk een enorme beweging gaande waarin de consument wat betreft producten/diensten steeds meer keuze krijgt. Ieder product en dienst is wel gediversifieerd in vele vormen om zo te trachten optimaal aan de verschillende wensen van de consument te voldoen. Een niet bij naam te noemen marketingbureau heeft hier onderzoek naar gedaan (van Zeijl). Hieruit bleek dat mensen over het algemeen niet blij zijn met het hebben van zo vele alternatieven. Dit hangt samen met het feit dat men nooit zeker van zichzelf weet of de goede keuze is gemaakt. Supermarkten geven dit verschil goed aan: de klanten bleken over het algemeen meer tevreden te zijn bij de Aldi, een supermarkt met een beperkt assortiment, dan bij de Albert Heijn, welke uitblinkt in het hebben van een uitgebreid assortiment.
Concluderend kan gesteld worden dat het voorhanden hebben van zo vele alternatieven onrust kweekt bij de mens. Bij het beleggen is dit natuurlijk enorm aanwezig omdat de belegger bezig is met het geld van zichzelf of van een ander. Doordat de keuzemogelijkheid van fondsen zo enorm groot is, kan de belegger te kampen krijgen met een onrustig gevoel of zij wel de juiste keuze gemaakt heeft. Dit is altijd pas achteraf te zeggen, en dit kan wel eens ten koste gaan van de goede nachtrust van de belegger.
