TA: AEX, STOXX Europe 600, S&P 500, goud en euro-dollar

Evening Star

Met een intraday-top van 587 werd de top van deze herstelbeweging gisteren verder opgehoogd. Ik ga er echter nog steeds vanuit dat deze herstelbeweging in zijn eindfase zit waarbij een ‘evening star’ in de maak is.

Eindfase herstelbeweging die vier maanden duurt, een klassieke terugtest

De analyse van vandaag is vanwege de vakantieperiode de laatste analyse voor de komende weken. Medio augustus zal ik de eerstvolgende technische analyse publiceren. Vandaag bespreek ik meerdere verschillende markten voor een breder technisch beeld. De huidige herstelbeweging werd op 16 maart ingezet. Destijds werd een bodem bij 389 op de borden gezet. Deze bodem volgde op een extreme vrije val van 240 punten in slechts vier weken tijd. Ik gaf toen aan dat een forse herstelbeweging mocht worden verwacht. Dit kwam doordat er sprake was van een omkeerpatroon op de daggrafiek, een exhausting gap, de extreme afstand tot aan het 200-daags gemiddelde en de extreme negatieve waardes in de technische indicatoren. De huidige herstelbeweging duurt echter aanzienlijk langer en is veel forser dan ik had voorzien. Enkele indices komen al in de buurt van hun jaartoppen en de Nasdaq 100 heeft zelfs al nieuwe all-time highs op de borden gezet. Toch moet deze herstelbeweging in een breder technisch daglicht worden bekeken. Als we bijvoorbeeld naar de lange logaritmische weekgrafiek van de AEX kijken dan zien we dat de huidige opleving een klassieke terugtest is naar zijn voormalige (sinds 2009) stijgende bodemlijn. Dit was de voormalige onderkant van de bijna 10 jaar durende bullmarkt. Onder andere door deze terugtest acht ik de kans groot dat er sprake is van de eindfase van deze enorme en ruim 4 maanden durende herstelbeweging. Ook zien we op de daggrafiek sinds begin juni een afvlakking van de trend. De eerdere opgaande bodemlijn werd al gebroken vanaf de 389-bodem en we zien de contouren van een grote stijgende wig. Door de verdere verhoging van de top in de afgelopen dagen, heb ik wel een nieuwe onderkant van deze wig in de grafiek geplaatst.

Visie technische analyse:

Grafiek AEX-index op dagbasis

Bron: Reuters Metastock XVII, 21 juli 2020, Zie ook onze uitleg van technische begrippen

Afvlakking trend, negatieve divergentie. Veel signalen wijzen op topvorming

Buiten de genoemde terugtest van de voormalige onderkant van de lange bullmarkt, de afvlakking en de contouren van een stijgende wig zijn er meer signalen die aangeven dat deze herstelbeweging in zijn eindfase is aanbeland. Zo zien we duidelijke negatieve divergentie in de technische indicatoren. Dit betekent dat de verkoopdruk verder afneemt. De opgaande bodemlijn in de RSI werd al enige tijd geleden gebroken en we zien een patroon van lagere toppen in de RSI. Dit komt niet overeen met de hogere toppen in de AEX. Ook de MACD gaf al eerder een negatieve crossing en ook daar zijn lagere toppen te zien. Verder zien we duidelijke tegenstrijdigheden met de intermarktindicatoren zoals de uitbodemende 10-jaars rente, de ontwikkeling van de euro-dollar en de goudprijs. Deze zal ik hieronder nog uitgebreider bespreken. Mocht de AEX zijn opwaartse weg verder vervolgen dan lijkt de ruimte echter beperkt. Eerste weerstand ligt bij de top van gisteren (587) en de oplopende bovenkant van de stijgende wig. Deze bovenkant ligt vandaag bij 588,30 en loopt dagelijks ruim een halve indexpunt op. Verder ligt bij 589,40 nog het dieptepunt van februari dit jaar. Ruimte hierboven ligt er verder nog bij de forse neerwaartse gap die in februari dit jaar werd gemaakt. Deze beweging zorgde destijds voor een krachtig begin van de vrije val. Deze gap ligt tussen de 603 en 613. Zelfs een test van de jaartop bij 632 mogen we in een dergelijk scenario niet uitsluiten. Ondanks dat deze terugtest tot de mogelijkheden behoort bij een volgende opwaartse uitbraak, acht ik deze kans klein. Ik verwacht dat de huidige afvlakkende beweging in zijn eindfase zit en we in de komende tijd alert moeten zijn op een plotselinge draai en krachtige neerwaartse beweging in de zomermaanden. Een volledige terugval naar de 389-bodem is klein in de resterende maanden van 2020, maar een vervolg van de bearmarkt acht ik groot. Richtpunten voor de 2^e helft van dit jaar liggen bij 489 – 492 en uiteindelijk blijft een test van de 410 mogelijk. We moeten dus zeer alert blijven op signalen vanuit de grafiek van de AEX zelf die na alle andere ‘rode’ signalen op korte termijn kan optreden.

De vorming van een evening star toppatroon en de stijgende wig in de eindfase

De opwaartse kansen en belangrijke niveaus heb ik hierboven al besproken, waarbij vooral de bovenkant van de stijgende wig belangrijk is voor een verder opwaartse vervolg. Waar liggen dan de belangrijke niveaus aan de onderkant? Gisteren werd de dag uiteindelijk afgesloten met de vorming van een shooting star. We zien de laatste weken zowiezo dat de dagelijkse beweeglijk afneemt waarbij geregeld ‘platte’ candlesticks worden gevormd, ofwel doji’s. Dit betekent dat er twijfel in de markt komt. Een bijkomend (negatief) signaal is het enorme positivisme in de markt, de euforie. Dit zijn vaak contraire signalen die aangeven dat het einde van een beweging nabij is. Mocht de AEX vandaag afsluiten met een rode candlestick tot onder de 580,40 (bodem van gisteren en top van 2 dagen geleden) dan ontstaat het driedaagse patroon van een zogenoemde ‘evening star’. Dit zijn veelal betrouwbare toppatronen. Als we verder kijken naar de contouren van de stijgende wig sinds begin vorige maand dan is de onderkant momenteel te vinden bij 576. Een structurele slotkoers hieronder zou een duidelijke verzwakking betekenen in het technische kortetermijnbeeld. Toch zal er nog de nodige bevestiging moeten worden gegeven voordat de volgende top voor langere tijd is gezet. In de afgelopen periode hebben we namelijk vaker duidelijke verzwakkingen gezien die echter niet werden bevestigd. Een eerste duidelijke bevestiging zal optreden onder de meest recente bodem van 10 juli bij 564,70. Dit zou het signaal zijn voor een verdere daling in de daaropvolgende periode. In dat scenario zou de AEX in eerste instantie terug kunnen vallen naar het startpunt van deze stijgende wig bij 529,80. Bovenliggende steunpunten zijn verder nog te vinden bij het 200-daags gemiddelde van 560,90 en de eerdere bodem van deze stijgende wig bij 550. Kortom: er zijn genoeg signalen in de markt die aangeven dat een top in de maak is en de eindfase van deze herstelbeweging bijna ten einde is gekomen. Toch moeten de signalen vanuit de grafiek zelf komen. Daarbij moet worden opgemerkt dat er zeker nog opwaartse maar relatief beperkte ruimte aanwezig is, maar de neerwaartse ruimte aanzienlijk groter is.

Grafiek AEX-index op weekbasis

Bron: Reuters Metastock XVII, 21 juli 2020

Grafiek technische indicatoren (RSI en MACD) AEX-index op dagbasis

Bron: Reuters Metastock XVII, 21 juli 2020

STOXX Europe 600
De breedgespreide STOXX Europe 600 Index blijft achter betreffende zijn herstelbeweging ten opzichte van onder andere de AEX. Vanaf de jaartop bij 434 in februari vond ook in deze index een vrije val plaats in ongeveer 4 weken tijd. Hij vormde een bodem bij 268,50. Dit was in maart het startpunt van een herstelbeweging die deze index tot op heden een top (gisteren) liet plaatsen bij 380. De vorige (drievoudige) top dateert van begin juni rond de 375. Dit betekent de eerste beweging boven deze drievoudige top, waarmee ook voor het eerst het 200-daags gemiddelde opwaarts werd gebroken. Toch is de kans realistisch dat er sprake is van een kortstondige overshoot. Vooral zodra de STOXX Europe 600 Index in de komende dagen weer onder de 375 weet te komen en structureel te sluiten. Ook werd gisteren een grote zogenoemde shooting star (toppatroon) gevormd die mogelijk nog deel kan gaan uitmaken van een driedaagse ‘evening star’. Net als in de AEX zorgt deze herstelbeweging voor een terugtest in het langetermijnbeeld naar de voormalige opgaande bodemlijn van de voormalige sinds 2009 bullmarkt. Een klassieke maar normale terugtest in de technische analyse. Verder werd met de top van gisteren ook de vanaf de 268,50 en al eerder neerwaarts gebroken, stijgende bodemlijn teruggetest van de herstelbeweging. De kans is naar mijn mening groot dat ook hier de laatste perikelen plaatsvinden van de herstelbeweging waarbij de contouren zichtbaar zijn van een stijgende wig. Een meerdaagse slotkoers boven de 375 zorgt voor verder opwaarts potentieel en een vervolg van de herstelbeweging naar 389 tot mogelijk zelfs de 397 maar ook in dat scenario blijft het langetermijnbeeld negatief gericht. De onderkant van de sinds begin juni aanwezige stijgende wig ligt momenteel bij 368,30 en bevestiging van een top in het middellangetermijnbeeld treedt op met eens structurele beweging onder de meest recente bodem bij 361,80.

Grafiek STOXX Europe 600 Index op dagbasis

Bron: Reuters Metastock XVII, 21 juli 2020

S&P 500 Index
Net als veel andere indices wist de S&P 500 Index in de afgelopen dagen zijn top van deze herstelbeweging verder te verhogen. De herstelbeweging is inmiddels zeer fors te noemen. Tijdens de vrije val in februari-maart dit jaar viel de S&P 500 terug vanaf een hogere all-time high bij 3.393,50 naar een bodem bij 2.300. Inmiddels nadert deze index alweer zijn vorige all-time high, waardoor de kans in het langere technische beeld groot is op de vorming van een dubbele top. Tijdens de eerdere vrije val dit jaar werd al wel de sinds 2009 aanwezige bullmarkt op de logaritmische schaal neerwaarts gebroken. De herstelbeweging is dan ook naar mijn mening een klassieke terugtest richting de eerder gebroken stijgende langetermijntrend. Mijn langere visie blijft dan ook neerwaarts gericht met een aanzienlijke neerwaartse ruimte in de komende 12 maanden. Kijken we naar de gehele herstelbeweging dan zien we in deze index ook dat er een afvlakking van de herstelbeweging optrad sinds begin juni dit jaar. De stijgende bodemlijn vanaf de 2.300-bodem is inmiddels gebroken en de markt lijkt zich op te maken voor een krachtige neerwaartse beweging in de komende periode. Een hertest en zelfs kortstondige doorbraak boven de jaartop is niet uit te sluiten, maar de neerwaarts ruimte is fors. We zien in het kortetermijnbeeld de laatste weken meerdere versteilingen in de opgaande beweging. Deze moeten worden gebroken, om bevestiging te geven aan de vorming van een belangrijke top in het middellangetermijnbeeld. Er is sprake van een overshoot boven de eerdere juni-top zodra de S&P 500 weer onder de vorige top bij 3.233 weet te sluiten. De meest steil opgaande bodemlijn is vandaag bij 3.198 te vinden. De belangrijkste opgaande bodemlijn sinds begin juni ligt vandaag bij 3.123 en loopt dagelijks 7 punten op. Een doorbraak hieronder zou een bevestiging zijn dat een top is geplaatst.

Grafiek S&P 500 Index op dagbasis

Bron: Reuters Metastock XVII, 21 juli 2020

Goud
Een van de intermarktindicatoren die belangrijk is voor de ontwikkeling van de aandelenmarkten is de goudprijs. Vaak is hier in het langetermijnbeeld een negatieve correlatie mee te zien. Als we echter kijken naar de ontwikkeling van de goudprijs dan zagen we na een krachtige terugval vanaf de top in 2011 in de jaren 2014 t/m 2019 de ontwikkeling van een zeer groot omgekeerd hoofd-schouderpatroon. In de 2^e helft van 2019 werd de neklijn van dit patroon opwaarts gebroken bij $1.360. Dit zorgde voor een zeer krachtig verder vervolg. Inmiddels is de goudprijs zijn laatste hobbel bij $1.800 tot aan de all-time high al gepasseerd en is op weg naar de top van $1.910. De kans is groot dat deze weerstand te krachtig is om ineens te doorbreken, een tijdelijke consolidatie tussen grofweg de $1.800 en $1.910 is dan ook realistisch in de komende weken. Maar een doorbraak boven de all-time high acht ik kansrijk in de komende periode. Dit zou tevens een enorm en sinds 2011 aanwezig ‘rounding’ patroon afronden. Een patroon met een meerjarig te berekenen koersdoel dat ongeveer rond de $2.700 ligt. Kijken we naar de Fibonacci-projectieniveaus dan zou het eerste doel na een opwaartse doorbraak bij de $2.450 liggen. Voordat overigens een trendomkeer (neerwaarts) plaatsvindt in het langetermijnbeeld mag de goudprijs aanzienlijk terugvallen. Eerste cruciale steunniveaus liggen in de zone $1.500 – $1.550

Grafiek Goudprijs op dagbasis

Bron: Reuters Metastock XVII, 21 juli 2020

Euro-dollar
Het laatste item dat ik vandaag bespreek is de technische situatie van de euro-dollarkoers. Ook dit is een belangrijke intermarktindicator. Sinds de top van begin 2018 bevond dit valutapaar zich in een dalende tendens. Het dieptepunt werd in maart dit jaar net boven de 1,06 geplaatst. Hiermee vond een kortstondige overshoot plaats tot onder de onderkant van de dalende trend. Dit was echter ook het startpunt van een nieuwe stijgende trend. We zagen vanaf dit dieptepunt steeds hogere bodems, wat in het afgelopen jaar nog niet eerder was voorgekomen. Eind mei werd de dalende toppenlijn opwaarts gebroken. Een duidelijk en belangrijk signaal van een trendomkeer. Een dergelijke en tijdelijke doorbraak was echter ook eerder voorgekomen. Ik gaf in eerdere analyses van de euro-dollar aan dat bevestiging van een trendomkeer in het langeretermijnbeeld pas plaats zou vinden zodra deze eerdere toppen zouden worden gebroken. Deze toppenzone was de vinden bij de 1,1450 – 1,1490. Gisteren vond de eerste duidelijke doorbraak boven deze zone plaats. Zodra dit valutapaar deze doorbraak in de komende dagen structureel weet te maken, is de definitieve bevestiging gegeven. Dit kan op korte termijn al plaatsvinden. Zoals eerder besproken kunnen we het vizier voor het komende half jaar richten op een verdere stijging van de euro ten opzichte van de dollar. Eerstvolgende koersdoel is bij 1,1810 te vinden, maar een verdere stijging in de komende maanden naar de zone 1,2050 – 1,21 acht ik zeker mogelijk. Een verzwakking van deze opgaande tendens vindt plaats zodra de meest recente en meervoudige bodem bij 1,1150 structureel wordt gebroken. In dat scenario is er nog geen sprake van een nieuwe neerwaartse trend, maar zal een verdere stijging naar hogere niveaus wel aanzienlijk langer gaan duren.

Grafiek Euro-dollarkoers op dagbasis

Bron: Reuters Metastock XVII, 21 juli 2020

Technische analyse maakt deel uit van de risicoanalyse van het ING Investment Office

¹ Contra-indicator, zeer negatief sentiment kan beoordeeld worden als positief.
² Technische analyse (TA) is een manier om de koersontwikkeling op financiële markten te voorspellen en is één van de signalen die onze risicobarometer stuurt. Alle signalen (waaronder het TA-signaal) worden onafhankelijk van elkaar bepaald en opgeteld tot één (totaal) risicosignaal. Dit signaal is bepalend voor onze tactische assetallocatie.

Meer weten over technische analyse?
Zie onze uitleg van technische begrippen.

Bas Heijink (bekijk profiel en disclaimer)