Gezond beleggen met ons reptielenbrein
De vakantie is helaas alweer bijna voorbij, maar het was een mooie tijd van rust, boeken lezen, lekker eten, familie en goede wijn. Ik las deze vakantie het boek van ‘Big Bang tot Burn-out’, verhalend over hoe ons brein in miljoenen jaren relatief onaangepast in dit digitale tijdperk (dis)functioneert. Dat deed me denken aan alle stockpickers die nu, net als ik, proberen te genieten van een welverdiende vakantie, maar (niet net als ik) een brandende (met buy- en sell alerts geladen) smartphone in hun zak voelen. Wat kan ons brein ons leren over hoe we zouden moeten beleggen?
Ons reptielenbrein+
In essentie verschilt ons brein niet veel van hoe het vele honderdduizenden jaren geleden tijdens de ontwikkeling van de eerste mensen tot stand kwam. Het groeide in omvang en de verhouding tussen verschillende onderdelen van de hersenen veranderde iets, maar we reageren goeddeels hetzelfde op onze omgeving. Een simplificatie van die werking is als volgt. Ons brein is feite geëvolueerd om te overleven; het is constant op zoek naar kansen en gevaren. Als een levensbedreigende situatie zich voordeed, zoals een wild dier waar we fysiek niet tegenop gewassen waren, dan konden we doen alsof we dood waren (bevriezen), hard wegrennen of roekeloos aanvallen. In samenwerking met onze bijnieren maken we vervolgens een reeks stofjes aan om de gewenste actie te ondersteunen en, als het gevaar is geweken, een reeks anti-stofjes om de aangemaakte stofjes weer af te breken. In een wilde omgeving vol gevaarlijke dieren is dat nuttig, want het stelt de mens in staat zodanig te handelen dat de kans op overleven groter wordt. Belangrijk daarbij is wel dat er een van de drie acties daadwerkelijk tot uitvoer komt. Gebeurt dat niet dan blijven de stofjes in ons lichaam hangen en deze zorgen vervolgens voor een onbehagelijk tot ondraaglijk gevoel -van gespannen tot burn-out.
De explosie van stressoren in het informatietijdperk
Tegenwoordig hebben we te maken met meer van een heel ander soort stressoren. Zeker sinds de informatierevolutie (1993: internet) zijn de prikkels in onze omgeving niet alleen in volume toegenomen, ook de aard van de stressoren is drastisch veranderd. Met name de smartphone trekt constant onze aandacht. Een mailtje van je baas (die je misschien wel wilt aanvallen, maar verstandig is dat niet), een alarm op onze smartphone dat ons waarschuwt bij een plotselinge daling van aandelenkoersen, of een datingapp die voorbijgangers aan je koppelt op basis van je gedrag en locatie. Bij al deze indrukken activeert ons eeuwenoude stresssysteem op ongeveer gelijke wijze: verschillende stofjes verhogen je hartslag en stellen je in staat drastisch (en voorheen dus passend) te handelen. Het probleem is echter dat een verhoogde hartslag niet heel functioneel is als je niet hoeft te vluchten of aan te vallen, maar juist even rustig moet nadenken. Toen Elon Musk aankondigde Tesla van de beurs te willen halen had u het beste de situatie even rustig kunnen overdenken, maar met een bonkend hart viel dat rustig denken u zwaar. Pas toen u gekalmeerd was bedacht u waarschijnlijk dat het zo’n vaart niet zou lopen en dat de Tweet misschien de zoveelste afleidingsmanoeuvre was van de Tesla-CEO. Samenvattend zijn wij mensen gemiddeld gesproken uitgerust met een stresssysteem dat is bedoeld om te overleven in een wilde omgeving vol met kansen en gevaren die vroegen om een fysieke reactie. Onder invloed van de evolutie groeide onze prefrontale cortex, waardoor we vermoedelijk beter ontwikkelde empathische vermogens hebben dan onze voorouders. Het stelt ons enigszins in staat onze oeroude reflexen te relativeren, maar onze fysieke reactie op stress verschilt niet fundamenteel van die van onze voorvaderen in het wild.
Is stockpicking dan een goed idee?
De aandelenbeurs kan je zien als de optimale informatie verwerkingsmachine. De beurs heeft de meest directe verbinding tussen onze economie en dat wat we daarvan vinden: de (ondoorgrondelijke) optelsom van de mening van de massa over de waarde van bedrijven resulteert real time in een getal. Dat getal beïnvloedt veel: ons pensioen, de financiële gezondheid van onze verzekeraars en voor beleggers de waarde van hun vermogen. Eindeloze bergen data en gerespecteerde economen zijn inmiddels tot de conclusie gekomen dat de markt zowel efficiënt is (alle beschikbare informatie is in de koers verwerkt) als irrationeel. Met andere woorden: alle informatie is verwerkt in de koers, maar hoe de waardering van die informatie precies tot stand komt weet bijna niemand. Daardoor weten we feitelijk niet wat we met de informatie kunnen doen. Wel reageert ons stresssysteem erop: immers vermogen betekent in eerste instantie veiligheid en als die in het geding lijkt te zijn dienen we te handelen. Beurskoersen en het constant daarvan op de hoogte zijn zal dus bij veel mensen resulteren in stress, maar een bevredigende actie volgt niet. De beurs houdt geen rekening met u en u kunt hem niet beïnvloeden, hoezeer u uw hartslag ook verhoogd en u druk maakt.
Gezond beleggen = periodiek beleggen in ETF’s
Wilt u toch profiteren van de inspanningen van alle bedrijven, dan is passief beleggen misschien de beste optie. U maakt slechts de keuze om mee te doen met de economische ontwikkelingen, zonder de illusie en de stress die volgt uit de aanname dat u de richting van de waardeontwikkeling kunt beïnvloeden door uw keuzes. Ook het moment waarop u uw geld belegt heeft invloed op uw resultaat en kan voor stress zorgen. Vroeger dacht de psychologische wetenschap dat het beter was om de spreekwoordelijke pleister er ineens af te trekken. Als we dat vertalen naar beleggen zou dat betekenen dat u ineens uw hele vermogen zou beleggen of verkopen. Naast het gegeven dat dit niet voor iedereen is weggelegd, is het een achterhaald inzicht. Inmiddels weten we dat mensen piekmomenten onthouden en daarvan een gemiddelde maken. Daarom is het beter om de pleister er rustig af te trekken: ons stresssysteem past zich dan langzaam aan. Zo werkt het volgens mij ook met beleggen: kleine beetjes maken het minder spannend of (in een enkel geval) traumatisch. Beleg daarom periodiek in passieve producten, kijk er met gematigde regelmaat naar en geniet vooral van uw welverdiende vakantie.
