De homo economicus bestaat niet

De laatste weken regeert de angst op de beurs: massaal worden aandelen gedumpt om het vervolg van de schijn onafwendbare daling voor te zijn. ‘Verzilveren wat nog verzilverd kan worden, straks is het niets meer waard’, zo lijkt het devies. Deze beredenering –mag het dit woord nog wel dragen?- duidt op verlies van het gezonde verstand; het is paniekvoetbal.

Het is duidelijk dat dit handelen vanuit emotie, vanuit angst, situaties nogal kan overdrijven.  Angst is immers een slechte raadgever. Maar niet alleen angst, ook euforie kan koersen ver van hun reële waarde drijven. Dergelijke emoties vertroebelen de denkwijzen van de mannen aan de knoppen en maken van de beurs een allesverslindend organisme waar niemand meer vat op lijkt te hebben.

Dit maakt natuurlijk het handelen interessanter dan wanneer er enkel robot-achtige mensen de knoppen bedienden. Aan de andere kant komt dit soort paniekvoetbal de geloofwaardigheid van de beurs niet ten goede. Het kan toch immers niet zo zijn dat grote internationale bedrijven binnen enkele maanden de helft meer of minder waard zijn? Dat de bomen soms tot in de hemel groeien? Dat het einde van de hele financiële sector plots aanstaande lijkt? Natuurlijk kan dit niet.
Waarom lijkt dit op de beurs dan wel te kunnen? Waarom suggereren beurskoersen dan soms het ene, dan weer het andere uiterste?

De beurs is onderhevig aan de grillen van de handelaren, aan het sentiment, aan euforie of paniek. Deze krachten winnen het blijkbaar vaak en gemakkelijk van de ratio, van het berekenende, van de logica. Waar zijn de nuchtere mannen die ons rustig en koeltjes voorrekenen hoeveel een bedrijf waard is op basis van activa, winst en verwachtingen; hoeveel een aandeel moet kosten op basis van dividendrendement? Waar is, met andere woorden, de homo economicus ?

Uiteraard zit er rede, logica en nuchterheid in iedere persoon, in iedere handelaar. De meeste van hen hebben zelfs taaie studies achter de rug waarin ze flink aanspraak op deze eigenschappen hebben moeten doen. Uiteraard zijn zij deze kennis nu niet vergeten en zijn er ook in deze hectische weken voldoende mensen die fundamentele berekeningen maken. Dit zijn heus niet alleen de Warren Buffets van deze wereld, maar iedere handelaar weet heel goed dat koersen niet altijd de reële waarden vertegenwoordigen.

Dit is de laatste weken duidelijk zichtbaar. Afgelopen week wees ik al op de extreem hoge dividendrendementen die deze lage koersen met zich meebrengen. Inmiddels zijn deze nog groter geworden. Dit maakt vele aandelen koopwaardig op bedrijfseconomische gronde. Toch wint dit argument het vooralsnog niet van de emotie, van de verlammende angst. We lijken elkaar met z’n allen te gijzelen. Het is een soort prisoners dilemma : het algemeen belang zou ook het individueel belang dienen, maar uit angst geven we toe aan de paniek; het wantrouwen van de ander zorgt voor kortetermijnvisies, voor verdere verkoop.

Handelaren zijn bang om hun nek uit te steken. Waarom zouden ze immers ook –al dan niet uit fundamentele, bedrijfseconomische overwegingen- aandelen kopen als de kans groot is dat die, door de verkoopgekte van anderen een uur later weer veel minder waard zullen zijn? Met een baas op de zaak en een vrouw thuis, die beiden rendementen willen zien, is het toch heel menselijk en veilig om dan voor je zelf te kiezen door de verkopende kudde te volgen, of niet?

Deze situatie zorgt toch voor een vreemde spagaat: enerzijds het besef dat sommige aandelen zwaar onderprijsd zijn en anderzijds het meedoen aan de daling. Hoe groter de spagaat, des te groter zal de reactie zijn op het moment dat handelaren weer bij zinnen komen. Mede hierdoor zal het keerpunt mijns inziens snel en heftig zijn en zullen de koersen binnen zeer korte tijd in de richting van hun werkelijke waarden schieten: een korte en tijdelijke overwinning van het verstand.

Haas