Economische visie: Klok lezen
Het gaat goed met de Nederlandse economie. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) beeld maandelijks de stand van de conjunctuurklok af. De laatste klok, van september 2018, ziet er conform onderstaande afbeelding uit. Alle indicatoren die worden afgebeeld noteren boven hun trend gemiddelde. Echter, de groei van de indicator is in een aantal gevallen aan het afnemen. Zo neemt bijvoorbeeld het consumenten- en productenvertrouwen af, maar noteren met hun score nog ruimschoots boven het langjarig gemiddelde. Op basis van de conjunctuurklok mag geconcludeerd worden dat de Nederlandse economie zich in een hoogconjunctuur bevindt. Vrijwel maandelijks worden er nieuwe cijfers bekend gemaakt van alle indicatoren. De verschillende afbeeldingen verschuiven hierdoor elke maand.
Het cijfer over de consumptie van huishoudens ging in september terug van het oranje kwadrant naar het groene. Het vertrouwen van diezelfde consument daalde echter waardoor deze van het groene kwadrant richting het oranje kwadrant verschoof. Zes indicatoren noteren in groen terrein en respectievelijk zeven indicatoren in het oranje kwadrant. Het algemene economische stoplicht lijkt gemiddeld genomen meer in het groene kwadrant uit te komen. Het feit dat indicatoren op maandbasis kunnen fluctueren betekent niet per definitie dat een indicator een vast pad volgt. Een individuele indicator kan makkelijk switchen. Zo kan de consument de ene maand wat voorzichtiger zijn door een bepaalde wereldwijde gebeurtenis, terwijl een maand later aan deze onzekerheid weer een eind is gekomen. Op basis van de hoogconjunctuur wijst niets erop dat een aanstaande afkoeling nabij is. Toch is het niet voor niets dat het ene kwadrant met de kleur oranje wordt afgebeeld. Mochten teveel indicatoren naar dit kwadrant verschuiven dan is er sprake van afnemende groei.
In tegenstelling tot een “normale” klok waarbij de wijzers met de klok meedraaien, is de conjunctuurklok een aangever van de tijd die tegen de normale klokrichting in draait. Het is gebruikelijk dat een indicator bijvoorbeeld van het groene naar het oranje kwadrant wijzigt. Maar het is minder gebruikelijk dat het pad in tegengestelde richting plaatsvindt. Maar binnen de conjunctuurklok kan dit wel.
Wat kunnen wij met de informatie van de conjunctuurklok?
Het zou volkomen logisch zijn dat als het goed gaat met de economie het dan ook wel goed zal gaan met de beurs. Maar een bekend gegeven is ook dat beurzen ongeveer 9 maanden vooruitlopen op wat economisch komen gaat. Met andere woorden, de beursklok loopt 9 maanden voor op de conjunctuurklok van het CBS. Het mooie van de website van het CBS is dat alle maandelijkse klokstanden vanaf januari 2000 nog te zien zijn. Hierdoor kan ik makkelijk de proef op de som nemen of de stand van de economie een goede weergave is voor toekomstige beursprestaties.
Met de wijsheid van vandaag kan ik over de afgelopen 19 jaar concluderen dat september 2000, maart 2003, oktober 2007 en maart 2009 belangrijke kantelmomenten waren op de beurzen. De belegger met een zeer goed gevoel voor timing had hier het onderscheid kunnen maken. Wat was de respectievelijke stand van de conjunctuurklokken in die betreffende maanden?
Opvallend is dat in de maanden waarin de beurskoersen een langjarige top vormden, respectievelijk september 2000 en oktober 2007, de economische indicatoren van het CBS zich vooral bevonden in het groene en oranje kwadrant. Het bovenste deel van de conjunctuurklok. In de maanden waarin de beurzen het dieptepunt van hun cyclus hadden neergezet noteerde de conjunctuurklok voornamelijk in het rode kwadrant. Dit was zowel in maart 2003 als in maart 2009 het geval. De conjunctuurklok lijkt hiermee eerder een contra-indicator. Wanneer deze positief staat, dan moet je aandelenbelangen gaan afbouwen. En als het bloed door de straten stroomt dan juist weer kopen. Gezien de huidige stand van de conjunctuurklok (zie de eerste afbeelding van deze publicatie) lijkt er sprake van een gelijksoortige situatie als op de hoogtepunten in 2000 en 2007. Dit is uiteraard geen garantie dat september 2018 het hoogste niveau wordt van de huidige opwaartse cyclus, die dus achteraf gezien in maart 2009 is begonnen. Al 9,5 jaar is de economie uit een dal aan het opkrabbelen en heeft momenteel een fase bereikt waarbij het werkloosheidspercentage uiterst laag is, waarbij huizenprijzen de pan uit rijzen en de consumentenuitgaven blijk geven van vertrouwen.
Eerder gaf ik al aan dat het een fenomeen is dat men erop vertrouwt dat de beurs circa 9 maanden vooruitloopt op de economie. Deze “9 maanden termijn” kan ik simpel toetsen door de conjunctuurklokken van 9 maanden later af te beelden, na de respectievelijke omslagpunten op de beurs. Klopt het dat beleggers 9 maanden kunnen vooruitkijken?
Conform de 9 maanden theorie gebeurde inderdaad met de economische indicatoren wat verwacht mocht worden op basis van de beurskoersen. 9 maanden na de beurstop respectievelijk het -dal was de werking van de conjunctuurklok duidelijk zichtbaar. Bij een daling van de beurzen was inderdaad waarneembaar dat bijna alle indicatoren qua status waren verslechterd (zie afbeelding juni 2001 en juli 2008). Na een opleving van de beurskoersen vanaf hun dieptepunt was 9 maanden later sprake van een verbetering van de status van de indicatoren (zie afbeeldingen december 2003 en 2009). Deze begonnen op te schuiven naar het gele kwadrant. Dit betekende dat de score van de indicatoren aan het verbeteren was, maar nog wel onder het langjarig gemiddelde noteerde. De stijgende lijn was zichtbaar. Op de belangrijkste kantelpunten in de AEX-index in deze eeuw was er inderdaad sprake van een voorspellende waarde in de richting van de economische indicatoren. De uitdaging blijft nu om vroegtijdig te bepalen of wij een kantelpunt te pakken hebben. Wordt de periode september/oktober 2018 een nieuw kantelpunt? Komt er aan het langjarige herstel een einde? Gezien de huidige periode van het jaar is enige voorzichtigheid geboden met de ervaring van de beschreven kantelpunten. En dit staat nog los van de bekende oktobercrashes uit 1929 en 1987. Maar misschien begint de neergang pas volgend jaar rond deze tijd of zelfs nog een jaar later. Allerlei partijen proberen ons inzicht te geven in wanneer deze economische cyclus eindigt. Als je maar lang genoeg roept krijg je een keer gelijk.
Met deze simpele analyse op basis van gegevens van het CBS weten wij in ieder geval één ding zeker;
De stand van de huidige conjunctuurklok is geen garantie dat beurskoersen niet kunnen dalen.
De indicatoren van het CBS kunnen plotsklaps wijzigen. De kans op tegenvallers lijkt op dit moment groter dan op meevallers. Klok lezen is moeilijker dan u denkt. Er is zelfs een grote kans dat wij binnenkort met zijn allen de wijzers fors moeten bijdraaien. Maar het kan ook zomaar zo zijn dat over 9 maanden de klok nog steeds gelijk staat. Op basis van het verleden kunnen wij wel een inschatting maken hoe laat het ongeveer is.
