Toegang tot al onze analyses en koopstips? Word abonnee
AEX
AMX
BEL20
NAS100
US30
Bekijk realtime koersen

Mentaal Boekhouden

Mentaal Boekhouden
13 jan 2003 om 17:30

Het menselijk brein is bewonderenswaardig wegens zijn capaciteit om enorme hoeveelheden informatie te verwerken. Om deze dataverwerking in goede banen te leiden gebruikt het brein een aantal slimmigheden, waaronder mentaal boekhouden. Dit houdt in dat menselijke activiteiten in verschillende files gearchiveerd worden, waardoor er orde in de chaos ontstaat. We maken dus mappen aan om op elkaar lijkende zaken samen te voegen. Ondanks dat dit een zeer nuttige functie is, heeft het ook een aantal nadelen.

Een voorbeeld hiervan is de noestige spaarder die maandelijks een bedrag overmaakt op zijn spaarrekening, maar tegelijkertijd rood staat op zijn betaalrekening. Hij weet dat de betaalde rente veel hoger is dan de ontvangen rente. Toch vult hij zijn betaalrekening niet aan met het saldo van de spaarrekening. Dit komt voort uit het mentale boekhouden. Het rood staan staat onder het kopje normale betalingen terwijl het sparen staat onder de “zorg voor later” (van Zeijl 2001).

Kahneman en Tversky (1984) gebruiken het voorbeeld van een schouwburgbezoek. We gaan naar een voorstelling die EUR 25 kost en hebben daar al een kaartje voor. Bij het theater aangekomen merken we echter dat we ons kaartje verloren zijn. Kopen we nu een nieuw kaartje? Van de ondervraagden in het onderzoek door Kahneman en Tversky zou 40% een nieuw kaartje kopen, de meerderheid haakt dus af. Als een zelfde groep echter wordt gevraagd wat ze doen, wanneer er van tevoren geen kaartje gekocht was en men EUR 25 in contanten zou verliezen onderweg naar de schouwburg, liggen de resultaten heel anders. Van de ondervraagden koopt 88% gewoon een kaartje. Dit is natuurlijk een raar fenomeen. De enige verklaring is het mentale boekhouden. In beide gevallen zijn we echter EUR 50 armer als we nog wel de voorstelling bezoeken, en EUR 25 als we ervan afzien.

Een zelfde irrationaliteit die Shefrin en Statman (1984) beschrijven heeft betrekking op beleggers. Ze ontdekken dat beleggers wel inkomen willen hebben in de vorm van dividenden, maar dit niet willen doen door het verkopen van aandelen. Men wil consumptieve uitgaven wel financieren met dividenden, maar het verkopen van aandelen voor dit doel is taboe. Modigliani & Miller (1958) hebben juist aangetoond dat in een perfecte markt (geen belastingen) het niet uitmaakt of men dividend uitgekeerd krijgt of dat men aandelen casht. Er rekening mee houdende dat in de werkelijke wereld over dividenden ook nog belasting betaald moet worden, wordt het alternatief van aandelen verkopen nog aantrekkelijker. Toch wagen beleggers zich hier niet aan.

De schrijver Bernstein (1998) gebruikt in dit kader het geestige voorbeeld van Consolidated Edison in 1974. Toen deze onderneming door de verviervoudiging van de olieprijzen 1 jaar geen dividend wou uitkeren (na 89 jaar van ononderbroken betalingen) brak op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering paniek uit. Typerend was de volgende vraag die gericht werd aan de voorzitter van het bedrijf: “Wat moeten we nu? U weet niet eens wanneer de betaling van dividend hervat wordt. Wie gaat mijn huur betalen? Ik had een echtgenoot, nu zit ik met een zwendelaar.” Deze kritische belegger dacht er niet aan dat het bedrijf verder in de problemen zou komen wanneer het wel dividenden zou uitkeren. Voorts kwam het niet bij hem op dat hij ook aandelen kan verkopen om zijn huur te betalen. Dividendinkomen en vermogen waren bij deze belegger duidelijk verschillende posten.

Volgende week deel 5 van 7: Magisch Denken, bent u bijgelovig of heeft u geen hoop meer op koersstijgingen?

Door: Ben Butot

Wil je direct op de hoogte zijn van het laatste beursnieuws?

Schrijf je nu in voor onze gratis nieuwsbrief en mis niks!

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.