Rentespook waart rond op Damrak
“Het rentespook waart rond op het Damrak”. Dit was de kop van een artikel van 28 oktober 2016 op de website van De Telegraaf. Deze titel is opnieuw zeer actueel. De 10-jaars rente in de VS is de grens van 3% opwaarts gepasseerd. Betekent dit nu dat de rente op weg is naar de 4%? Of blijft het hierbij en daalt de rente opnieuw?
Beleggers maken zich terecht zorgen over de ontwikkelingen op de obligatiemarkten. Wat zou u tenslotte doen wanneer u in de toekomst weer een deposito kunt afsluiten tegen 5% rente of wellicht hoger? Ik denk dat menig spaarder weer zal terugkeren richting de spaarmarkt in plaats van te beleggen op de beurs. Het wordt voor bedrijven ook steeds duurder om nieuwe schulden aan te gaan of om hun vrijvallende schulden te herfinancieren. Om nog maar niet te spreken over overheden die hun staatsschuld en begrotingstekorten moeten financieren tegen steeds hogere renteniveaus.
Wordt het nu echt tijd om uw beleggingen af te gaan bouwen en meer liquiditeiten te gaan opbouwen? Als Nederlander krijgt u nog steeds vrijwel geen rentevergoeding over uw spaartegoeden. Voor de Amerikaan ligt dit inmiddels anders. De Federal Funds Rate (FFR) noteert inmiddels 1,66%-punt hoger dan het dieptepunt. Maar ook de rente op staatsobligaties met verschillende looptijden is behoorlijk aan het oplopen. In historisch perspectief stelt het allemaal nog niet veel voor, maar dit is mogelijk nog maar het begin. Op de website www.advisorperspectives.com wordt met regelmaat de renteontwikkeling met mooie grafieken en tabellen afgebeeld. De door mij gebruikte afbeeldingen komen uit het artikel van Jill Mislinski met de titel “10-Year Yield Highest Since 2013”. Aan de hand van zijn publicaties krijgen wij een goed inzicht waar wij ons momenteel bevinden in de rentecyclus.
De gegevens uit de 1e tabel (yields and the FFR sinds January 2007) kunnen ook in een grafiek worden weergegeven (zie bovenstaande grafiek). Hierdoor ontstaat een dynamisch beeld hoe het renteverloop sinds begin 2007 is geweest. Na de start van de kredietcrisis zijn de rentetarieven over de gehele linie fors gedaald. De FED verlaagde de officiële rentetarieven (FFR) in snel tempo naar een bandbreedte tussen de 0% en 0,25%. En door de kwantitatieve stimuleringen, waarbij honderden miljarden dollars door de FED werden gecreëerd om obligaties op te kopen, werden ook de rentetarieven op de kapitaalmarkt naar historische dieptepunten gemanipuleerd. Dit beleid is sinds 2014 langzaam afgebouwd. Eerst werd er gestopt met het per saldo opkopen van obligaties, waarna in december 2015 de eerste officiële renteverhoging werd doorgevoerd. De eerste stapjes in het “normalisatieproces” waren aarzelend. Maar inmiddels heeft de FED het tempo van renteverhogingen opgevoerd en draait het afbouwprogramma van de balans van de centrale bank op volle toeren. Quantitative Easing (QE) is inmiddels omgevormd tot Quantitative Tightening (QT). Is dit het definitieve einde van de lage rentepolitiek?
Het is nu nog te vroeg om dit te concluderen. Wanneer de renteontwikkeling op een logaritmische schaal wordt afgebeeld dan blijkt dat de 10-jaars rente in de VS zich nu aan de bovenkant van de dalende trend bevindt. Er is dus nog steeds sprake van een dalende lange termijn trend. Volgens de lange termijn dalende trend, die zijn vertrekpunt had op 30 september 1980, mag een nieuwe dalingsfase worden verwacht. Op basis van deze grafiek is het dus een prima moment om Amerikaanse staatsobligaties te kopen. Echter, het probleem van grafieken en modellen is dat ontwikkelingen uit het verleden vaak worden geëxtrapoleerd naar de toekomst. Rond 1980 begon het tijdperk van de computer en daarmee ook het tijdperk van de statistiek. Gegevens werden uiteraard al eerder op papier bijgehouden, maar door het computertijdperk is de rekenkracht en verzameldrift naar data exponentieel gestegen. Ik krijg zelfs de indruk dat veel economen geloven dat de wereld is ontstaan in de jaren ’80. Wij leven nu in een digitale wereld, die anders is dan ieder ander tijdperk. Uiteraard wordt niets meer hetzelfde, maar de meeste dynamieken zijn oeroud en zullen niet veranderen door een computer. Hoewel door artificial intelligence en robotisering het menselijk denken en handelen een steeds kleinere rol krijgt, ben ik van mening dat andere sociale krachten ervoor zullen zorgen dat oude golven zullen herleven. In 1981 kwam er plotseling een einde aan een jarenlange stijgende trend in de rente. Hadden economen en beleggers dat destijds van tevoren goed ingeschat? Waarschijnlijk extrapoleerden zij toen ook een verder stijgende trend. Misschien blijkt straks 8 juli 2016 het laagste niveau in de huidige langjarige dalende trend (1981 t/m 2016). Immers, er heeft zich inmiddels een dubbele bodem ontwikkeld in de grafiek (zie onderstaande grafiek). Het niveau van ca. 1,37% is 2x getest en de weerstandslijn bevindt zich bij 3%! Het huidige niveau.
De Freddie Mac 30-jaars vaste hypotheek statistiek noteert momenteel 4,47%. Amerikanen kunnen hun hypotheek tegen dit tarief vastzetten. Nog steeds historisch bezien een schijntje. Dit zal ook de reden zijn dat de woningmarkt nauwelijks vertraagd. Maar wat gebeurt er wanneer de rentestijging continueert? Met huizenprijzen in verschillende steden op nieuwe recordhoogtes zullen de woonlasten gaan stijgen bij hogere financieringslasten. Salarissen zullen moeten stijgen anders gaan de hogere financieringslasten ten koste van andere consumptieve uitgaven. Tenzij de Amerikaan zich nog verder in de schulden steekt, maar dit lijkt waanzin en over het algemeen financiële zelfmoord.
Sinds 2007 lijkt er eerder sprake van een positief verband tussen rente en aandelenmarkten. Wanneer de S&P500 daalt, daalt ook de rente. Als de rente stijgt, stijgen de aandelenkoersen. Dit zou kunnen worden verklaard doordat beleggers in dalende beurzen vluchten naar obligaties, wat de koersen van obligaties opdrijft. Dit heeft als natuurlijk effect dat de rente daalt. Als aandelenbeleggers positief zijn, wordt de geldstroom weer omgedraaid. Het risicomijdende obligatiekapitaal wordt weer risicovol ingezet in aandelen. Er komt echter een keer een renteniveau waarbij de rente de oorzaak wordt van dalende aandelenkoersen. Het ontstaan van de kredietcrisis, nu 10 jaar geleden, werd mede veroorzaakt door stijgende renteniveaus. Wat het renteniveau nu is waar de schuldenpiramide in disbalans gaat geraken is vooraf niet te bepalen. Uit de lange termijn grafiek (2de grafiek in deze publicatie genaamd “10-year treasury yield sinds 1965: Log Scale”) blijkt in ieder geval dat dit niveau steeds lager komt te liggen vanaf 1980. Wordt 3% de kritische grens of mag de rente nog verder stijgen? Een 10-jaars rente van 3% in de VS is in veel opzichten een belangrijke psychologische grens. Op basis van de log-schaal is het een barrière. Uitgaande van de top van begin 2014 vormt de 3%-grens een omkeerpunt. Mijn risico-indicator noteert in een golden cross-fase, waarmee een verdere stijging van de rente het meest waarschijnlijke scenario is (zie onderstaande grafiek).
Het is nog betrekkelijk rustig op de beurzen. Misschien dat het spook nog slaapt. Of af en toe een stukje slaapwandelt. Laat dit maar zo blijven, want ik sta niet voor de gevolgen in als de dalende trend vanaf begin jaren ’80 definitief eindigt. Dus niet te hard schreeuwen a.u.b. in de buurt van het rentespook.
