Negatieve reële rente wordt het nieuwe normaal
Door de oplaaiende inflatie is de reële rente – de nominale rente gecorrigeerd voor inflatie – in de Verenigde Staten en de eurozone tot ver onder nul gedaald. Om een vergelijkbare situatie te vinden moeten we al teruggaan tot de twee Wereldoorlogen of de hyperinflatie van de jaren 70. Toen waren de aanleidingen echter anders: respectievelijk schaarste door de oorlog en een prijsschok op de oliemarkt. Een econoom die door zijn boekenkast met economische werken gaat, kan de huidige situatie in heel wat opzichten irreëel vinden.
Na correctie voor de kerninflatie, dus exclusief de levensmiddelen- en energieprijzen, liggen de Amerikaanse en de Duitse tienjaarsrente (die als Europese referentierente geldt) vandaag op -3%. Nemen we de totale inflatie in aanmerking, dan komen we nog veel lager uit.
Welke gevolgen heeft dat voor de deelnemers aan het economische verkeer?
Voorzichtige spaarders worden, zoals Keynes benadrukte, langzaam uitgeknepen: de inflatie holt de waarde van zogeheten risicovrije activa uit. Een belegger die in de Verenigde Staten of Duitsland geld leent op tien jaar, ziet de koopkracht van zijn spaargeld bijvoorbeeld met ruim een kwart afnemen als deze situatie tot de eindvervaldag aanhoudt. Spaarders die bereid zijn om meer risico te nemen, worden automatisch naar activa geduwd die meer opbrengen, maar ook meer risico inhouden, met het gevaar dat er zeepbellen ontstaan. De huidige interesse in cryptoactiva kan bijvoorbeeld in dat licht gezien worden.
Staatsschuld blijft draaglijk
Voor burgers en overheden heeft de sterke negatieve reële rente het voordeel dat de staatsschuld draaglijk blijft. In reële termen brengt schulden maken geld op: door de inflatie overstijgen de inkomsten de rentelasten op de lening. De overheid wordt – hoe irreëel dat ook kan lijken – rijker door schulden te maken!
Voor bedrijven kan de lage kostprijs van schulden investeringsprojecten rendabel maken die dat met een hogere reële rente niet waren. Daardoor kunnen zelfs hypothetische winsten in een verre toekomst de waardering van chronisch verlieslatende bedrijven rechtvaardigen. Er is dus een reële prikkel om schulden te maken en te investeren.
Voor de centrale banken kan het irreëel lijken om tegelijk belast te zijn mt de opdracht de inflatie onder controle te houden én de belangrijkste schuldeiser van de overheden te zijn. Kiezen zij ervoor om een uitdrukkelijk in hun mandaat opgenomen doelstelling te realiseren en de inflatie te bestrijden, dan moeten ze op korte termijn stoppen met obligaties aan te kopen en de richtrente optrekken. Dat zou echter meteen de overheden verzwakken van wie zij een groot deel van de schulden in handen hebben.
Verkrappende koers
Door hun eigen balans te verzwakken, zouden de centrale banken zo uiteindelijk zelf hun geloofwaardigheid ondergraven. Het lijkt intussen duidelijk dat de onuitgesproken doelstelling die de Federal Reserve en de ECB vandaag nastreven, is om de reële rente minstens op nul en idealiter negatief te houden. Dat verklaart waarom ze al maanden terughoudend zijn om een uitgesproken verkrappende koers te gaan varen. Op korte termijn lijkt dat een haalbare evenwichtsoefening. Op langere termijn kan het echter een mission impossible worden als de inflatie ontspoort.
Hoe irreëel ze vandaag ook lijkt, het ziet ernaar uit dat de negatieve reële rente het nieuwe normaal wordt.
Clément Inbona, fondsbeheerder La Financière de l’Echiquier (LFDE)
