Toegang tot al onze analyses en koopstips? Word abonnee
AEX
AMX
BEL20
NAS100
US30
Bekijk realtime koersen

Fake capitalism

Fake capitalism
25 jun 2019 om 11:07

Definitie kapitalisme volgens Wikipedia:

Het kapitalisme is een economisch systeem dat is gebaseerd op investeringen van geld in de verwachting winst te maken. De productiemiddelen zijn meestal in privaat eigendom van particuliere ondernemers die daarbij veelal gebruikmaken van loonarbeid om meerwaarde te creëren. Zij genieten daarbij over een grote mate van juridische vrijheid om over deze middelen te beschikken, de vrije ondernemingsgewijze productie. Deze vrijheid betekent ook dat er sprake is van concurrentie, wat maakt dat ondernemers er belang bij hebben om de efficiëntie van hun onderneming te vergroten. Daarom zal de kapitaalbezitter de winst niet volledig consumeren, maar herinvesteren in de onderneming en vindt kapitaalaccumulatie plaats. De distributie van producten wordt geregeld door de vrije markt, waarin de rol van de overheid (in principe) beperkt is tot die van marktmeester.

Het Westerse economische systeem wordt ook wel een kapitalistisch systeem genoemd en staat vaak lijnrecht tegenover het communisme. Dit laatste systeem kent juist een geleide machtsstructuur waarbij de overheid een zeer belangrijke sturende rol heeft. De afgelopen jaren lijkt het erop of de splitsing tussen de twee economische systemen steeds nadrukkelijker de aandacht heeft. Rusland, China, Venezuela, Noord-Korea, Cuba etc behoren tot de “slechteriken”. Zij worden door het Westen aangezet tot het veranderen in democratieën en dienen daarbij bij voorkeur hetzelfde economische model te hanteren als de Westerse landen onder leiding van de VS. Onder de noemer: “Zij zijn slecht, wij zijn goed”. Uiteraard bestaan er allerlei mengvormen van kapitalisme en communisme, maar grofweg worden economieën in één van de twee vakjes gepositioneerd.

Fake capitalism

Wanneer wij de definitie van kapitalisme ontleden, dan zullen wij ontdekken dat de huidige status van het Westerse economische model behoorlijk ziek is. Het lijkt wel fake news. Fake capitalism. Het tweede boek op mijn vakantieboekenlijst, na “Sapiens” die ik vorige week heb behandeld, is uit. “The Myth of Capitalism” van Jonathan Tepper en Denise Hearn. Met de ondertitel “Monopolies and the Death of Competition” laat de kaft niets aan de verbeelding over hoe beide auteurs over het huidige kapitalistische systeem denken.

Het boek is een aanrader voor wie nog twijfelt aan het feit of het huidige systeem optimaal is. Goed onderbouwd, met sterke voorbeelden, laten Tepper en Hearn zien dat het huidige model niets anders is dan fake news. Het kapitalistische model is inderdaad een systeem gebaseerd op het investeren van geld met de verwachting maximale winst te maken. Maar de huidige belangen zijn totaal anders dan die van vroeger. Bedrijven zelf investeren niet zozeer. Het zijn vooral de aandeelhouders van de bedrijven die investeren in het bedrijf om maximale winst te behalen. De bestuurders van beursgenoteerde ondernemingen dienen steeds minder de belangen van haar klanten en werknemers en steeds meer die van haar aandeelhouders. Winsten worden steeds minder geherinvesteerd om te groeien, maar juist gebruikt om aandeelhouders steeds meer dividend te geven en/of om aandelen terug te kopen. De ondernemers maken uiteraard gebruik van loonarbeid / werknemers, maar deze krijgen al jaren een loon wat niet of beperkt meegroeit. Dit terwijl de uitkeringen aan de topbestuurders zelf en de aandeelhouders die zij lijken te dienen veel harder stijgen. Het huidige kapitalistische model zorgt voor toenemende inkomens- en vermogensongelijkheid.

Van juridische vrijheid van bedrijven, volgens de definitie van Wikipedia, is ook al lang geen sprake meer. De toenemende regeldruk zorgt ervoor dat kleine partijen, laat staan nieuwe toetreders, nauwelijks kunnen overleven of überhaupt kunnen starten. Natuurlijk is de gestegen regeldruk ook van toepassing op de grote multinationals. Maar door hun schaalgrootte kunnen zij beschikken over een eigen juridische afdeling en kunnen zij de hoge juridische kosten relatief makkelijk verdisconteren in hun prijzen. De grote multinationals worden alsmaar groter en groter terwijl de kleintjes steeds meer afvallen. En mocht een kleine speler of starter boven het maaiveld uitsteken, dan wordt deze snel overgenomen door één van de grote spelers. En mocht het kleintje tegenstribbelen bij een overnamebod, dan worden alle “kapitalistische” trucs uit de grote toverdoos gehaald om de kleine speler het ondernemen zuur te maken.

Groot wordt groter

Dat het kapitalistische systeem dus gekenmerkt wordt door concurrentie is steeds minder van toepassing. Groot wordt groter, klein verdwijnt steeds meer. Het huidige kapitalistische model wordt gekenmerkt door machtige multinationals. Steeds meer verschijnen er enorme monopolistische of oligopolistische spelers. In het laatste geval betekent dit dat er nog slechts een paar grote partijen over zijn. Wanneer er beperkte concurrentie is dan hebben de resterende partijen de macht om iedere prijs te vragen, waardoor hun winsten steeds verder kunnen toenemen. Vaak zie je ook dat die enkele grote bedrijven die nog overblijven in onderling overleg de prijs bepalen. Of bijvoorbeeld dat één van de partijen prijszetter is en de anderen klakkeloos volgen. Het elkaar het leven zuur maken heeft geen zin, want dat gaat ten koste van de aandeelhouder. Het is bij die bedrijfstakken, die gekenmerkt worden door een paar grote partijen, verstandiger om elkaar te gedogen en vriendschappelijk met elkaar om te gaan. Om samen de koek te verdelen.

Dat de rol van de overheid beperkt is in het huidige kapitalistische systeem kan niet worden gesteld. Het is juist door hun toenemende regeldruk dat kleinere partijen afvallen. Het zijn juist door hun belastingrulings dat grote partijen nauwelijks belasting betalen, terwijl de kleine ondernemer het volle tarief betaalt. Het is door het continue lobbywerk van de multinationals dat de politiek en bedrijfsmacht zich heeft vermengd ten gunste van de multinationals, oftewel ten gunste van de monopolisten en/of oligopolisten.

“The Myth of Capitalism” legt veel zwakheden van het huidige kapitalistische model bloot. Zeer de moeite waard met aansprekende voorbeelden. Hoewel het boek voornamelijk gericht is op de Amerikaanse economie, zul je als Nederlander voortdurend overeenstemming zien met onze eigen economie. Het kapitalistische systeem stopt namelijk niet bij de landsgrenzen, maar gaat hier over heen. In de huidige tijdsgeest, waarin tijdens de kredietcrisis de term “Too big to fail” bekend werd, is 10 jaar na dato groter nog groter geworden. In Europa wordt er een nieuwe ronde van bankenfusies verwacht. “Big” wordt dus nog “bigger”. Er er gaan ook steeds meer geluiden op dat de grote techbedrijven te machtig zijn geworden. Zij dienen zich op te breken.

De lessen uit het verleden leren ons dat ook begin vorige eeuw zo’n dergelijke situatie zich heeft voorgedaan. Een situatie waarbij bepaalde bedrijven zeer overheersend waren. Het was president Franklin Delano Roosevelt die met zijn “new deal” beleid zorgde voor anti-kartelwetgeving. Hij probeerde het “echte” kapitalisme, wat veel meer gedreven is op concurrentie en het stimuleren van starters te bevorderen. In het huidige tijdperk van verregaande globalisering zal het opbreken van machtsstructuren van grote multinationals een hele klus worden. Huawei, Apple en Google maken onderdeel uit van het huidige geopolitiek gevecht. Bedrijven streven niet meer naar een lokale monopoliepositie maar naar de absolute wereldmacht binnen hun bedrijfstak. Het lijkt erop dat de grenzen zijn bereikt in het proces waarbij bedrijven steeds groter worden en de concurrentie daardoor steeds minder. Een proces waarbij arbeid een steeds kleiner deel krijgt van de taart en de kapitalist een steeds groter deel. Er dient meer geld geherinvesteerd te worden in productiecapaciteit, meer geld richting lonen te gaan, meer geld te gaan naar alle geledingen van een bedrijfskolom. Winsten dienen niet enkel te accumuleren bij de grootste en machtigste schakel in de kolom. De toenemende ongelijkheid gaat vroeg of laat resulteren in een revolutie.

Ik beveel het boek van Tepper en Hearn aan. Het is 5 voor 12. Hun conclusie is wat soft met o.a. anti-monopoliewetgeving, het opbreken van grote ondernemingen door overnames en fusies weer te ontrafelen, de regelgeving rond patenten en copyright flexibeler en efficiënter te maken, door het terugkopen van aandelen door bedrijven te beperken, dat de consument geen of minder producten koopt van de machtige bedrijven, etc. Wij missen in hun opsomming o.a. het ontrafelen en verminderen van de vervlechting tussen politiek en het grote bedrijfsleven. Het internationale perspectief wordt in het boek nauwelijks benoemd. Ook vanuit geopolitiek oogpunt is het zeer verontrustend dat sommige ondernemingen op hun terrein heersen over heel de wereld. Chinese bedrijven worden nu geboycot door het Westen en vice versa. Maar dit is mede een gevolg van de ontstane monopolies en oligopolies. Een gelijk speelveld op regelgeving- en belastinggebied is wat ons betreft mede een voorwaarde om machtsposities te doorbreken.

Maar wat kunt u als belegger met het verhaal over het fake capitalism?

De afgelopen decennia stonden in het teken dat groot steeds groter werd. Beleg dus in de grootste ondernemingen want zij kunnen de prijs bepalen en zullen overleven. Beter bekend als de “Warren Buffett-strategie” en als zodanig benoemd in het boek “The myth of capitalism”. Als overheden echt overgaan tot het heffen van belastingen op multinationals, op basis van gelijkwaardigheid met de belastingregels zoals deze van toepassing zijn op het MKB en als er inderdaad meer concurrentie komt, dan zullen deze grote machtige bedrijven minder omzet maken. Als ze inderdaad gedwongen worden tot het uitbetalen van hogere salarissen, dan zullen de huidige hoge koers-winstverhoudingen niet meer gerechtvaardigd zijn. De grote bedrijven zullen juist dan de verliezers worden. Als de geopolitieke verhoudingen in de wereld verder verslechteren, dan zullen logistieke stromen sterk verstoord worden. De grote monopolisten worden ook in dit spel geraakt. Want in hun zoektocht naar maximale winst (lees: maximale aandeelhouderswaarde) hebben zij de afgelopen decennia steeds meer productiefaciliteiten verplaatst naar regio’s die zich tegen hen kunnen of gaan keren.

Het kapitalistische marktsysteem heft zich, volgens de eigen definitie, vanzelf op. Groot wordt groter en macht wordt steeds verder geconcentreerd. In dit proces ontstaan monopolisten en oligopolisten. En net als in het monopolyspel is er op het eind maar één winnaar met al het geld, waarna het spel eindigt. Zo is het in het echte systeem ook. Als er in íedere bedrijfssector uiteindelijk maar één onderneming/monopolist bovenaan de piramide staat, dan is het spel voor de anderen, hun leveranciers, min of meer klaar. De machtigste partij bepaalt de prijs van zijn leveranciers. Die vervolgens, om zelf te kunnen blijven bestaan en winst te kunnen maken, zijn leveranciers weer dwingt om hun verkoopprijzen te verlagen. Etc. etc. Wij leven in een mythe dat overnames van grote bedrijven leiden tot schaalgrootte en dat dit de eindprijzen zal doen verlagen. Het tegenovergestelde is echter waar. Onderzoek toont aan dat schaalgrootte resulteert in monopolies en oligopolies die de macht hebben om de prijs te verhogen en hun winst zo verder op te drijven.

De machtspiramide wordt op veel verschillende manieren afgebeeld, maar onze eindconclusie is dat het huidige kapitalistische model behoorlijk de bocht is uitgevlogen. President Roosevelt onderkende dat in 1933 ook. Maar let op! Nadat de wereldcrisis was uitgebroken met als bekende startsignaal de beurscrash van 1929.  De jaren ’30 waren economisch desastreus en volgden op de roaring twenties. De twenties waarin het kapitalistische en financiële systeem ook te ver doorsloeg en waarbij de ongelijkheid welig tierde.

 

Wil je direct op de hoogte zijn van het laatste beursnieuws?

Schrijf je nu in voor onze gratis nieuwsbrief en mis niks!

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.