Economische visie: Japanificatie
Rente is de vergoeding die wordt ontvangen voor het uitlenen van geld en die betaald wordt door degene die het geld leent. Dit is de definitie van Wikipedia voor “rente”.
Maar rente lijkt geschiedenis. Spaarrekeningen geven al jaren nauwelijks een vergoeding. U stelt uw spaarvermogen gratis beschikbaar aan de bank. De bank zet er een winstmarge bovenop, want zij willen uiteraard wel iets verdienen, en lenen uw geld vervolgens uit aan een ander. U krijgt dus geen vergoeding. Uw bank wordt er beter van en de lener kan tegen een aantrekkelijk rentetarief zijn voordeel doen.
Ik kan dit verhaal ook anders omschrijven. De inflatie binnen de eurozone is momenteel 1,5%. Het geld dat u een jaar bij de bank laat staan is volgend jaar 1,5% minder waard aan koopkracht. De andere partij die geld heeft geleend bij de bank, koopt hiermee een produkt wat volgend jaar gemiddeld 1,5% duurder is. Wie is hier nu eigenlijk de grote stommerik?
De hoogte van de rente bestaat uit 3 belangrijke componenten, te weten:
1) de risicovrije rentevoet (de rentevergoeding op een staatslening);
2) inflatiecompensatie;
3) een risicopremie voor het niet terugbetalen van de hoofdsom en rentebetalingen door de debiteur.
De risicovrije rentevoet op Duitse staatsleningen is momenteel -0,57% voor een looptijd van 1 jaar. Het laatst bekende Duitse inflatiecijfer is 1,3%. Als -0,57% rentevoet + 1,3% inflatie + risicopremie gelijk is aan 0% vergoeding op uw spaarrekening dan bedraagt de risicopremie dus -0,73%.
Oftewel er is een afslag voor risico!
Iemand die spaart betaalt dus premie aan degene die zijn geld leent. Terwijl de spaarder degene is die het risico loopt dat de lener zijn geld niet terugbetaalt. De huidige financiële wereld staat op zijn kop.
Velen denken dat dit slechts tijdelijk is. Maar dit “tijdelijke” kan weleens veel langer duren dan u denkt. De Duitse yield curve is momenteel vrijwel gelijk aan die van Japan (zie de afbeelding bovenaan deze publicatie). Rente op Japanse en Duitse staatsobligaties zijn nu voor een periode van meer dan 10 jaar negatief. Onze spaarrente geeft momenteel nog een hele kleine positieve vergoeding, maar staatsleningen zijn negatief! Wanneer u nu een 10-jaars Duitse staatsobligatie koopt en aanhoudt tot aan het einde van de looptijd, dan weet u zeker dat u een nominaal negatief rendement behaalt. De Duitse 10-jaars staatsobligatie geeft momenteel een effectief rendement van -0,067% op jaarbasis. Stel voor dat de inflatie in Duitsland de komende 10 jaar 1,3% op jaarbasis blijft, dan verliest de belegger op deze 10-jaars Duitse staatslening ca. 23% aan koopkracht!
En het einde lijkt nog niet in zicht. De Duitse yield curve is ten opzichte van 1 en 6 maanden geleden lager komen te liggen. Het beeld wordt steeds negatiever. Niet alleen voor spaarders maar ook voor beleggers in obligaties. Particulieren beleggen zelf weinig direct in obligaties maar veel vermogensbeheerders en banken moeten, in verband met regelgeving, verplicht in obligaties voor u beleggen. Daarnaast is veel van ons geld via pensioenfondsen in obligaties belegd. De toekomst voor onze pensioenen blijft dus zeer onzeker.
Wie een positieve rente wil ontvangen op 10-jaars staatsleningen zal niet moeten beleggen in Duitsland en Japan. In de bovenstaande tabel ziet u het verschil in effectief rendement tussen de staatsobligaties van landen in vergelijking tot Duitsland. Een min ervoor betekent dat Duitsland dit percentage minder aan rente geeft. Een Duitse staatslening geeft bijvoorbeeld 247,2 basispunten (is 2,472%-punt) minder rente dan een Amerikaanse staatslening. Dus als de Duitse 10-jaars staatslening nu een rendement geeft van -0,067%, dan geeft een Amerikaanse staatsobligatie met dezelfde looptijd nu nog een effectief rendement van 247,133bp (-0,067bp + 247,2 bp) wat gelijk staat aan 2,47133% effectief rendement op jaarbasis.
De hele week wordt er in de financiële media gewaarschuwd voor een naderende recessie. De Amerikaanse 10-jaars rente op staatsobligaties noteert momenteel onder de 3-maands rente. Dit wordt een inverse yieldcurve genoemd. Vanaf 1956 zijn er 9 recessies geweest in de VS en allemaal werden zij vooraf gegaan door een inverse yield curve. Binnen 8 tot 24 maanden nadat de curve invers raakte, trad er een recessie op. Het gemiddelde ligt op 14 maanden. Het lijkt dus een zekerheid dat er een recessie aankomt. De rente in de VS is de afgelopen 6 maanden enorm veranderd van structuur. 6 maanden geleden was er nog sprake van een vrij normale rentestructuur, maar de laatste weken hebben weinig financiële partijen nog vertrouwen in een goede afloop. Door het gemanipuleer van centrale banken gedragen obligaties zich verre van een gezonde vrije markteconomie. Prijzen worden niet meer hoofdzakelijk bepaald door vraag en aanbod van de private sector, maar vooral door het ingrijpen van overheden en centrale banken. Dat u net zoals vroeger een rentevergoeding ontvangt over uw spaarvermogen of obligatiebezittingen lijkt iets te worden voor in de geschiedenisboeken. Op zich zou dit nog niet zo heel erg hoeven te zijn. Immers als u geen rente ontvangt en er is ook geen inflatie dan blijft de koopkracht van uw vermogen gelijk. Als de centrale banken er dan ook voor zorgen dat er geen debiteurenrisico is, dus dat u altijd uw geld terug ontvangt wanneer de lener zijn verplichting niet kan nakomen, dan heeft u ook geen risico-opslag nodig. Echter, dit laatste zal er nooit komen. Wanneer risico’s altijd worden gecompenseerd door de overheid en/of centrale banken, dan verliest een economie haar mechanisme dat geld daar wordt ingezet waar dat het meest optimaal wordt gebruikt.
Het lijkt erop dat de wereld tendeert naar een Japanificatie van het financiële systeem.
Een systeem waarin de rente structureel rond het 0% punt komt te liggen. De rente is dood, leve de economie! Een economie die inderdaad volgens de officiële statistieken wordt gekenmerkt door een minimale inflatie. Zelfs perioden met deflatie kwamen deze eeuw regelmatig voor (zie onderstaande afbeelding). Wanneer de korte en lange rente structureel rond het 0% niveau komen te liggen, dan zullen wij er aan moeten wennen dat de 10-jaars rente steeds vaker onder de korte rente noteert. Inverse yield curves zullen dus steeds vaker voorkomen. Hierdoor verliest de rente zijn signaalfunctie dat een recessie aanstaande is.
Met kunst en vliegwerk proberen overheden en centrale banken het huidige financiële systeem overeind te houden. Japan staat model voor hetgeen nu in grote delen van de wereld waarneembaar is. Een experiment waarbij centrale banken eeuwig gevangen lijken in een lus van het opkopen van allerlei activa, waardoor steeds meer marktfuncties verdwijnen. De belangrijkste variabele van de economie “de rente” wordt dood gemanipuleerd. De spaarder, obligatiebelegger en dus ook de gepensioneerden betalen de rekening. Negatieve nominale rente zorgt in veel gevallen voor een nog negatievere reële rente. De koopkracht van het defensieve vermogen wordt uitgehold. De zoektocht naar meer rendement en dus meer risico lijkt onstilbaar.
Maart 2009 staat achteraf bekend als het dieptepunt van de financiële markten na het ontstaan van de kredietcrisis. In bovenstaande grafiek ziet u de yieldcurve van toen afgezet ten opzichte van de huidige situatie. De afgelopen 10 jaar van voorspoed is vooral veroorzaakt door het creëren van veel geld waarbij de rente verlaagd is naar het 0% niveau. In de grafiek hieronder ziet u dat dit effect het afgelopen jaar enkel maar extremer is geworden.
Aan het grote monetaire experiment lijkt geen einde te kennen. Volgens de Amerikaanse econoom Kenneth Rogoff, kan de rente verder dalen naar -3%. Voorwaarde is wel dat chartaal geld, papier- en muntgeld, wordt afgeschaft. Niets is onmogelijk. Maar economische theorieën zullen getest gaan worden op hun houdbaarheid. De toekomst is uiterst onzeker. Hoeveel rek zit er nog in het huidige financiële systeem? De gele hesjes, populisme, polarisatie etc. zijn allemaal signalen van de bevolking die aangeven dat de rekbaarheid van het systeem zijn grenzen heeft bereikt. De handelsoorlog tussen de VS en China zijn tevens spanningen die als negatief bijeffect gelden. Een Japanificatie van het monetaire en economische systeem. Al ca. 25 jaar duurt deze situatie voort in Japan.
Niets wijst erop dat het monetaire experiment van de Bank of Japan wordt gewijzigd. Eén van de meest extreme voorbeelden heeft tot op heden niet geresulteerd in de gevreesde (hyper) inflatie. De grootste winnaars van het monetaire experiment zijn beleggers geweest in risicovolle beleggingen én de beleggers in risicomijdende obligaties.
Maar het rendement wordt in veel gevallen de komende 10 jaar toch echt NUL.
