Bretton Woods 0.0
De laatste weken valt de term “Bretton Woods” steeds vaker. Het financieel-economische akkoord dat in 1944 werd gesloten legde de nieuwe machtsverhoudingen vast aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De VS was de winnaar dus zij dicteerden min of meer de nieuwe spelregels. Er werd o.a. vastgelegd dat de US dollar de enige valuta in de wereld werd die inwisselbaar was tegen een vaste hoeveelheid goud. Alle andere valuta stonden in een vaste ruilverhouding tot de dollar, waarmee een systeem van vaste wisselkoersen ontstond. Uiteraard wordt dit moment, in de plaats Bretton Woods in de Amerikaanse staat New Hampshire, gezien als de eerste versie, dus Bretton Woods 1.0.
Momenteel spreken veel economen en politici over een aanstaande 2.0 versie. Echter, volgens onze telling is Bretton Woods 2.0 ontstaan na de beëindiging van de eerste versie, namelijk aan het begin van de jaren ’70. Aan het einde van de Vietnamoorlog en aan het begin van de oliecrisissen waren de oude afspraken niet meer houdbaar. De Amerikanen hadden veel te veel dollars in omloop gebracht die niet meer werden gedekt door de afgesproken hoeveelheid goud in hun kluizen. De koppeling van de US dollar aan het goud werd plotseling en eenzijdig beëindigd. Hoewel er in eerste instantie sprake was van een ’tijdelijke’ opschorting van de afspraken, is er nadien nooit meer een directe koppeling tussen de dollar en goud geweest. Vanaf de jaren ’70 is de macht van de VS indirect gekoppeld aan de grondstoffenmarkt. Alle grondstoffentransacties in de wereld werden in dollars verrekend. De koppeling dat vrijwel alle internationale handel in US dollar werd afgerekend, is min of meer te danken aan de militaire suprematie van de VS. Landen die anderszins wilden handelen werden vaak geblokkeerd, als dit niet in het belang van de VS was. Vanaf de jaren ’70 had de financiële wereld te maken met hoofdzakelijk zwevende wisselkoersen.
De huidige president van het IMF, Kristalina Georgieva, zinspeelt op een nieuw Bretton Woods moment. Wat ons betreft dus versie 3.0 in de moderne geschiedenis. Maar hoe gaan deze nieuwe afspraken eruit zien? De leiders in de wereld praten momenteel continue over het ontwikkelen van een nieuw vaccin. Alles wordt uit de kast getrokken om boven alles de mens te redden. Uiteraard is het voor iedere burger in de wereld logisch dat eerst zijn leven wordt gered, tegen welke kosten dan ook. Maar de president van het IMF benoemt ondertussen meer zaken die op haar verlanglijstje staan die opgelost moeten worden. Waarom ook niet direct de lage productiviteit, de krimpende reële economische groei, de ongelijkheid in de wereld en het klimaatprobleem oplossen, is haar statement. Het IMF gaat het allemaal regelen. Deze coronapandemie gaat ervoor zorgen dat de wereld een majeure verandering ondergaat en alles wordt beter! Het IMF werd opgericht in Bretton Woods! Op dezelfde datum in juli 1944 werd overeenstemming bereikt over de oprichting van de belangrijkste internationale instituties. Het IMF is de grondlegger geweest, het supranationaal instituut, welke eigenlijk ook verantwoordelijk gehouden kan worden voor de ondergang van Bretton Woods 1.0 en 2.0. In versie 3.0 gaan zij alles wat zij in het verleden fout hebben gedaan, verbeteren. Het IMF, de Wereldbank, de VN, WTO en WHO bevinden zich bijna allemaal in de VS of in een land waarmee de VS sterke banden heeft. De huidige stemverhoudingen zijn in geen enkel opzicht een afspiegeling van de huidige (economische) belangen van de wereld.
Maar het lijkt erop dat Bretton Woods 3.0 aanstaande is. Wat ons betreft is een herijking van de wereldverhoudingen noodzakelijk om een nieuwe wereldoorlog te voorkomen. Maar eerst terug naar Bretton Woods 0.0, waar nooit over wordt gesproken. Uiteraard, want deze versie bestaat niet. Maar circa 100 jaar geleden liepen de wereldburgers ook met mondkapjes op. In 1918 vielen er miljoenen doden wereldwijd, waarbij schattingen tot richting de 100 miljoen doden gaan. De wereldbevolking was toen nog een heel stuk kleiner dan nu. Een veelvoud zou er nu overlijden, bij een gelijke besmettelijkheids- en mortaliteitsgraad. De Spaanse griep begon in de laatste dagen van de Eerste Wereldoorlog. Hoewel de naamgeving insinueert dat het griepvirus ontstaan is in Spanje, is de meest waarschijnlijke bron de VS. Besmette Amerikaanse soldaten zouden het virus naar het front in Europa hebben meegebracht. Toen alle soldaten later in het jaar terugkeerden naar hun eigen thuislanden, werden er feestelijke massabijeenkomsten gehouden. Hierdoor kon het virus zich makkelijk wereldwijd verspreiden. De afschrikwekkende vergelijking met de zgn. super spread events carnaval en apres-ski kan hier worden getrokken. Er doen meerdere versies de ronde over het ontstaan van het Spaanse griepvirus. Zelfs de mogelijke oorsprong vanuit China wordt genoemd in veel naslagwerken. Een gemuteerd varkensvirus uit China zou de kwade oorsprong zijn. Maar de Amerikaanse oorsprong voert in de meeste geschiedenisverhalen de boventoon. De Spaanse Griep trof vooral jong volwassenen en veel minder de ouderen zoals nu het geval is. Koorts, hoesten, spierpijn en keelpijn waren de eerste klachten. Gevolgd door een extreme moeheid en flauwte. Eten en drinken werd lastiger en uiteindelijk stierf men aan ademhalingsproblemen, veroorzaakt door een longontsteking. Eind 1919 was het virus plotseling, in het niets, geheel verdwenen. Echte vaccins tegen het griepvirus bestonden er in die tijd nog niet! Wel werden soldaten vooraf ingeënt voordat ze naar vreemde oorden vertrokken. Kwade geruchten gaan dat mogelijk deze inentingen zelf de boosdoeners waren. Feit is in ieder geval dat Amerikaanse biologen in 2005 erin geslaagd zijn om het virus na te maken. In verschillende biolabs in de wereld wordt onderzoek gedaan naar virussen, zoals bijvoorbeeld in Wuhan. Wat als er een zeer schadelijk virus ontsnapt? Ook nu weer werd er in het begin van deze coronapandemie gewezen op een mogelijke verspreiding door Amerikaanse militairen bij de internationale militaire spelen die vorig jaar in Wuhan werden gehouden. Zoals de specialisten anno 2020 nog steeds niet kunnen aangeven wat er tijdens de Spaanse griep in de vorige eeuw precies heeft plaatsgevonden, zo zullen wij wellicht over 100 jaar nog niet met zekerheid kunnen zeggen wat de oorzaak was van het huidige coronavirus. Terug naar 1919! Volgens Wikipedia was de economische impact in de vorige eeuw enorm. Vooral in de diensten- en ontspanningssector waren de gevolgen diep, terwijl de gezondheidssector flink profiteerde. Dit terwijl er dus geen werkend vaccin werd ontwikkeld en het Spaanse griepvirus toch spontaan bleek te zijn verdwenen. Alle gebeurtenissen tezamen in die tijd, dus vooral de Eerste Wereldoorlog en de uitbraak van de Spaanse griep, trokken diepe sporen in de mondiale verhoudingen.
Op 28 juni 1919 werd het Verdrag van Versailles getekend, exact 5 jaar na de dood op Frans Ferdinand van Oostenrijk, waardoor de oorlog was begonnen. Ook de Duitsers ondertekenden, onder druk, het door hen genoemde “Dictaat van Versailles”. Één van de belangrijkste onderhandelaars was de Britse econoom John Maynard Keynes. Dezelfde man die één van de belangrijkste onderhandelaars was van Bretton Woods 1.0. Zowel bij het Verdrag van Versailles als bij het latere Bretton Woods gaf hij vooraf aan dat er problemen zouden gaan ontstaan. De herstelbetalingen die de Duitsers werden opgelegd en alle andere economische sancties zorgden ervoor dat de vrede die tot stand kwam na de Eerste Wereldoorlog slechts tijdelijk zou zijn.
Bretton Woods 3.0, die IMF president Georgieva nu aankondigt, dient een afspiegeling te zijn van de belangen van alle landen en haar wereldburgers. Uiteraard willen wij geen dodelijk virus, een meer rechtvaardige afspiegeling tussen de belangen van landen en haar burgers, een gezond klimaat voor alle flora en fauna etc. Maar dat Bretton Woods 3.0 het beste verdrag ooit gaat worden is onwaarschijnlijk. Dat er een urgente oplossing nodig is voor de huidige omstandigheden is een understatement. De geschiedenis lijkt zich te herhalen.
