Bernards Weekly: The Matrix is dead!
We leven in een wereld waar verandering een constante en is onze hersenen, die niet ontwikkeld zijn om hiermee om te gaan, moeten snel zien te evolueren tot die van een Homo Flexibilus. Terwijl de wereld moet gaan wennen aan de teloorgang van de Pax Americana, de Amerikanen zelf moeten wennen aan de afschaffing van vrij wapenbezit, beginnen we in Noord-Europa op allerlei vlak te bewegen als het gaat om het uitbannen van ‘negative externalities’, negatieve neveneffecten. Externalities in economische termen, worden door Wikipedia omschreven als een ‘gevolg’ dat wordt ervaren door een derde partij, die niet onderdeel is van de oorspronkelijke economische handeling. Een omslachtige manier om te zeggen dat het gaat om vervuiling door kolencentrales en raffinaderijen en bijvoorbeeld geluidsoverlast bij Lelystad Airport, of chocoladelucht in de buurt van een chocoladefabriek. Maar het gaat ook om meer dan alleen negatieve gevolgen voor derden. Inmiddels zijn we ook zover om in te grijpen in negatieve gevolgen voor de directe consument, niet de derde partij dus. Denk aan de kruistocht tegen het roken, suiker, alcohol, vet en binnenkort ook tegen het misbruik van persoonlijke data door Facebook en Google cum suis.
Ikzelf was zo iemand die in de jaren 90 van de vorige eeuw nog gewoon rookte in het vliegtuig en de Amerikanen voor gek verklaarde dat ze buiten een kantoor op de stoep moesten gaan roken. Inmiddels ben ik uiteraard gestopt en kan me niet meer voorstellen dat ik ooit permanent naar rook stonk. Het kan dus gebeuren dat we in een in 10 of 20 jaar tijd totaal anders gaan denken. Diezelfde bewustzijnsverandering zien we op velerlei vlak terugkomen. Duurzaamheid van onze economie, het gezondheidsdenken, en het verantwoordelijkheidsdenken van de producent. Wat het laatste betreft zie je dat in affaires rond Alex Vermogensbeheer en de valse belofte, Volkswagen en sjoemelsoftware, farmaceuten die zieken uitbuiten en ga zo maar door. Het volk staat weer eens op tegen de onderdrukkers, die verleiding of misleiding als wapen gebruiken. Kortom The Matrix, naar de beroemde film waarin mensen een schijnwereld wordt voorgeschoteld, lijkt aan zijn einde te komen.
Want, elk negatief gevolg van een dienst of product moet zoveel mogelijk uitgebannen worden. Dit heeft de komende tien jaar enorme consequenties voor vrijwel elke industrie. Het gaat daarbij niet alleen maar over het aanklagen van tabaksproducenten en sluiten van kolencentrales, maar dus ook om eigendom van persoonlijke data en privacy, CO-2 uitstoot van koeien en de gevolgen ervan voor melk en vleesproductie, elektrisch rijden en vliegen, de te hoge kosten en bijwerkingen van medicijnen, en verslaving aan allerlei elektronische diensten als Netflix en Snapchat en de verleidingsindustrie van reclame, marketing, RTL-5 en “lifestylegoeroes”. De bewustwording dat we als mens aan alle kanten worden gestuurd, verleid en gemanipuleerd, maakt dat we ons slachtoffer kunnen gaan voelen bij negatieve bijwerkingen, terwijl we er vroeger blij mee waren.
Normaalgesproken zou ik slechts spreken over de inflatie en renteontwikkelingen en de gevolgen hiervan voor de beurzen en sectoren. Dit wordt echter al veel beschreven en normalisering van de renteniveaus maakt ook dat het mechanisme weer gaat werken, dat hoge rente ten koste gaat van de winst van zwaar gefinancierde sectoren als industrie, nutsbedrijven en vastgoed. Vandaar ook de recente ‘underperformance’ van deze sectoren.
Toch denk ik dat de komende jaren de rente wel eens een mindere rol kan gaan spelen (zo die al erg gaat stijgen) in de waardering van bedrijven dan het veranderde landschap van consument en nutsbeleving, gezondheid en duurzaamheid.
Voor diegene die denkt dat dit wel meevalt een selectie hieronder van artikelen van de afgelopen week, die dit onderwerp raakt. Hoewel onze hersenen fysiek onveranderd zijn, evolueert ons gedrag en de samenleving als geheel in raketvaart.
Bernard
Week 6
Generali to invest €3.5bn into ‘green’ sectors
Italy’s Generali Group is to increase investments in “green” sectors by €3.5bn by 2020, mainly by ploughing money into bonds that finance environmentally beneficial projects and investing directly in cleaner infrastructure.
This strategy will also see the firm gradually divest its holdings in coal-related companies, and increase its underwriting products that have an environmental value.
Generali said it will not make any new investments in businesses associated with the coal sector.
FrieslandCampina steekt meer geld in Europa en China
FrieslandCampina steekt vele tientallen miljoenen in regio’s waar de zuivelverwerker het het afgelopen jaar moeilijk had. In de thuismarkten Nederland, Duitsland en België moeten sneller vernieuwende producten op de markt gezet worden. In China zijn de grootste problemen opgelost en komt er weer ruimte voor groei.
De fabrikant van zuivelproducten had met name in zijn thuismarkten last van volumedalingen, zei de kersverse bestuursvoorzitter Hein Schumacher donderdag bij de presentatie van de jaarcijfers. Merken als Vifit en Chocomel deden het daar goed, maar de verkoop van de standaard melkdranken stond onder druk. Sommige consumenten gingen op zoek naar alternatieven, omdat zuivelproducten duurder werden.
Het bedrijf uit Amersfoort wil de groei weer aanjagen met vernieuwende producten. ‘In de snelheid van innovatie hebben we nog stappen te maken’, zegt Schumacher. Hij zegt dat FrieslandCampina al opschuift naar speciale voeding voor sporters, kinderen en ouderen, waarvoor een aparte tak is opgericht. Daarnaast wil hij jaarlijks €60 mln steken in verduurzaming, omdat hij gelooft dat dit het verschil zal maken voor zijn producten.
BinckBank verliest beroep tegen boete om misleidende reclames
De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft BinckBank terecht beboet voor het verstrekken van misleidende informatie in reclamespotjes van Alex Vermogensbeheer. De internetbroker heeft een beroep bij de rechtbank tegen de boete van €750.000 verloren, zo blijkt uit een donderdag gepubliceerd vonnis.
De zaak draait om de tv-spots van Binck-dochter Alex Vermogensbeheer in de periode tussen 8 september 2012 en 26 augustus 2014. In deze reclames schermde Alex met een mooi rendement, maar dat was slechts behaald in een van de vele modelportefeuilles van de vermogensbeheerder. Dat was volgens de AFM niet op te maken uit de reclames.
Binck Bank aan de Zuidas in AmsterdamHarold Versteeg | Hollandse Hoogte
Sterk variërende rendementen
Bovendien waren de cumulatieve rendementen van de modelportefeuilles ‘structureel hoger’ dan de rendementen die Alex-klanten in de praktijk met een portefeuille met hetzelfde risicoprofiel behaalden. De rendementen varieerden zo sterk, dat er ook beleggers waren die een veel lager resultaat haalden. Ook vond de AFM dat BinckBank ten onrechte een verband suggereerde tussen de rendementen enerzijds en de werkwijze van Alex en de bijbehorende risicoprofielen anderzijds.
Ook zonder rechtszaak voelen fabrikanten van ‘ongezonde producten’ de druk
Tot een strafzaak komt het – in ieder geval voorlopig – niet, maar de strijd van de aanklagers tegen de tabaksindustrie gaat wel door. Hebben ook fabrikanten van andere ongezonde producten, zoals bierbrouwers of wijnproducenten, wat te vrezen? En wat te denken van frisdrankfabrikanten en fastfoodketens? Suiker is tenslotte het nieuwe roken.
‘Het is echt onvergelijkbaar.’ Advocaat Bénédicte Ficq is stellig in haar antwoord. De pogingen die zij doet om de tabaksindustrie voor de rechter te slepen, betekenen nog niet dat bijvoorbeeld frisdrankfabrikanten en fastfoodketens ook wat te vrezen hebben. Ficq: ‘Journalisten maken graag die vergelijking, maar die gaat gewoon echt niet op. Kijk maar naar de cijfers.’
Die cijfers worden bijgehouden door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). En het RIVM noemt roken ‘verreweg de belangrijkste oorzaak van sterfte en ziekte’. Jaarlijks overlijden er ongeveer 20.000 Nederlanders door roken. Ter vergelijking: in het geval van alcohol zijn dat er ‘slechts’ 1700. Ongeveer een op de tien drinkers drinkt overmatig veel alcohol. Terwijl van de rokers bijna vier op de vijf dagelijks een sigaret opsteken.
‘Sigaretten zijn extreem schadelijk en verslavend en er is ook alles aan gedaan om ze zo verslavend mogelijk te maken’, zegt Ficq. ‘Het is gewoon pervers dat die kankerstokjes in de winkel liggen.’ Daar komt nog bij dat de tabaksfabrikanten volgens de aanklagers de consumenten bewust hebben misleid door op de verpakking lagere hoeveelheden schadelijke stoffen te vermelden dan daadwerkelijk in de sigaretten zaten.
Ook advocaat Tjalling van der Goot van Anker & Anker Strafrechtadvocaten zou ‘de parallel niet durven trekken’ met bijvoorbeeld suiker en alcohol. Om aan te tonen of er opzet in het spel is, wordt gekeken of de fabrikanten bewust een risico op schade bij de consumenten voor lief hebben genomen. Daarbij speelt een rol hoe groot die kans op schade is, zegt Van der Goot. ‘Dat risico is bij 20.000 sterfgevallen dus groter dan bij 1700.’
OM wijst strafzaak af
Het openbaar ministerie (OM) liet donderdag weten geen mogelijkheid te zien een strafzaak te starten tegen de grootste vier tabaksfabrikanten in Nederland, Phillip Morris, British American Tobacco, Imperial Tobacco en Japan Tobacco, omdat zij niet in strijd met de wet hebben gehandeld.
Bij de aangifte tegen de vier vanwege onder meer ‘zware mishandeling met de dood tot gevolg’, die al vanaf 2016 stamt, sloten zich de laatste maanden steeds meer partijen aan, zoals ziekenhuizen en tandartsen.
Na de afwijzing door het OM stappen de aanklagers nu naar het gerechtshof. Via een zogenoemde artikel-12-procedure hopen zij toch een strafzaak te kunnen afdwingen. Het gerechtshof start daarbij een eigen onderzoek om te zien of er toch aanknopingspunten zijn om een strafzaak te starten.
Nog weinig draagvlak voor rechtszaak
Toch ziet het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid Stap de pogingen van Ficq om de tabaksindustrie voor de rechter te slepen als goed nieuws. ‘Ook op het gebied van alcohol zijn er voldoende aanknopingspunten om een dergelijk proces in te gaan’, zegt directeur Wim van Dalen. ‘Er is nu nog te weinig draagvlak, maar het zou me niet verbazen als we uiteindelijk ook die kant opgaan.’
Volgens Van Dalen bereikt veel informatie over de risico’s van alcohol op dit moment niet of nauwelijks de consument. ‘Alcohol is een kankerverwekkende stof. Dat wordt nu niet ontkend door de fabrikanten, maar wel in twijfel getrokken. Bovendien staat deze informatie niet op het etiket.’ Van Dalen ziet het verzet groeien tegen fabrikanten die onvoldoende informatie geven over de risico’s van hun producten.
Hanneke Dessing, directeur van het Diabetes Fonds is blij met alle aandacht voor de sjoemelsigaretten. ‘Roken is ook slecht voor diabetes.’ Het Diabetes Fonds strijdt vooral tegen suiker, maar volgens Dessing ligt een rechtszaak tegen fabrikanten van suikerrijke producten minder voor de hand. ‘Suiker zit vrijwel overal in, dus dan kom je al snel op een hellend vlak. Waarom mag cola wel en energiedrankjes niet?’
Niet één voedingsmiddel verantwoordelijk
In de Verenigde Staten zijn verschillende civiele rechtszaken tegen de tabaks-, fastfoodindustrie en frisdrankmakers gevoerd. In de laatste twee gevallen tot nu toe tevergeefs. Waar de tabaksfabrikanten al verschillende keren miljoenen hebben moeten betalen aan rokers of nabestaanden, blijkt oorzaak en gevolg bij hamburgers en cola veel moeilijker aan te tonen. ‘Het is minder eenvoudig dan bij roken en longkanker om één voedingsmiddel of categorie verantwoordelijk te maken voor schade zoals obesitas of andere chronische ziekten’, legt gezondheidswetenschapper Jaap Seidell uit.
Zeven centimeter zaligheid
Ziekenhuizen en gemeenten die zich aansluiten bij een strafklacht tegen sigarettenfabrikanten: het toekomstscenario dat Willem Frederik Hermans schetste in De laatste roker, het titelverhaal van de gelijknamige verhalenbundel, komt steeds dichterbij.
In een onbekende maar nabije toekomst is roken volstrekt verboden, evenals het produceren en verkopen van rookwaren. Wiet daarentegen is gelegaliseerd, cocaïne gedoogd. Antirookfanatici opgelet: voor de kettingrokende Grote Schrijver was dit geen droombeeld maar een nachtmerrie.
Zo ver zat Hermans er niet naast, in aanmerking nemende dat hij dit verhaal schreef in 1990. Roken was toen overal toegestaan: op kantoor, in treinen en vliegtuigen, in de kroeg. Had Hermans toen kunnen bevroeden dat roken in cafés helemaal zou worden verboden, zelfs voor kasteleins zonder personeel, maar dat dankzij een door PvdA, D66 en Groen Links gesteunde motie nota bene de coffeeshops van dit verbod zouden worden uitgezonderd? Tabak verboden maar wiet niet, het is staande wetgeving.
Aan het begin van het verhaal krijgt de hoofdpersoon, Vroegindewey, een sigaret in handen: een echte Gauloise! Zou het geen namaak zijn? ‘Al twee maal was het hem overkomen dat hij een sigaret gekocht had, waarvan alleen de uiteinden met kleine plukjes tabak waren gevuld – de rest was hooi.’ Maar deze was echt: ‘Zeven centimeter nicotine, teer en zaligheid …’
Hermans voorspelde nog iets: Engels is verplicht. De hoofdpersoon bezoekt een hoer aan de Oldside Behindbulwark, ‘eertijds Oudezijds Achterburgwal geheten’; de agenten die hem betrappen met de kostbare Gauloise, spreken hem aan in steenkolenengels. Precies zoals anno 2018 de hoogleraren hun studenten aanspreken.
De rechter in de VS oordeelde dan ook dat een veroordeling oneerlijk zou zijn ten opzichte van andere producten. ‘Je kunt je, evenals in een fastfoodrestaurant, ook structureel ongans eten in een sterrenrestaurant’, zegt Seidell. ‘Het is bovendien makkelijker aannemelijk te maken dat tabaksfabrikanten klanten bewust verslaafd maken aan nicotine of andere stoffen in sigaretten. Dat is minder duidelijk het geval bij ongezond calorierijk voedsel.’
Toch staan gezondheidsactivisten niet met lege handen in hun strijd tegen dikmakers. Voedingsbedrijven blijken wel degelijk gevoelig voor de publieke opinie. Dat is helemaal het geval als politici inhaken op het maatschappelijke sentiment en dreigen met beperkende maatregelen. Denk aan de suikertaks om energiedrankjes en frisdrank onaantrekkelijker te maken, waar het CDA enige tijd voorstander van was.
Minder suikerbommen
De afgelopen jaren hebben frisdrankfabrikanten als PepsiCo en Coca-Cola, maar ook brouwers als Heineken en marktleider AB Inbev maatregelen genomen om wetgeving voor te zijn. De frisdrankgiganten voegen minder suiker toe aan hun drankjes en vervangen suikerbommen door calorievrije en -arme dranken.
Heineken heeft verantwoord drinken zelfs tot de centrale boodschap van zijn belangrijkste marketingcampagne gemaakt. Dat was overigens ook noodzakelijk om op een geloofwaardige manier de Formule 1 te kunnen sponsoren. Concurrent AB Inbev heeft zichzelf in 2015 ‘global smart drinking goals’ gesteld. Het bedrijf besteedt in vijf jaar tijd zeker $1 mrd aan bewustwordingscampagnes.
De kritiek op zelfregulering van de voedingsindustrie ligt voor de hand: ze doen het alleen om uiteindelijk meer frisdrank, bier of frietjes te kunnen verkopen. En dat is ook zo, want uiteindelijk wil elke onderneming groeien. Bovendien lobbyt bijvoorbeeld defrisdrankindustrie actief tegen strengere wetgeving omconsumenten te beschermen. De meter slaat eerder uit richting opportunisme dan altruïsme.
Zelfregulering
Maar dat neemt niet weg dat er schot zit in bijvoorbeeld de suikerreductie in frisdranken, constateert Dessing van het Diabetes Fonds. ‘Al doet de frisdrankindustrie volgens ons nog niet genoeg.’ En bij de makers van koekjes, gebak en snackrepen valt ‘nog een wereld te winnen’, aldus Dessing.
Ook Van Dalen van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid ziet dat bedrijven wel in beweging komen. Zo ligt er in Brussel een door de alcoholfabrikanten zelf opgestelde conceptversie van een richtlijn die moet zorgen dat er meer informatie op de etiketten komt. Van Dalen: ‘Ze hebben geleerd van het gedrag van de tabaksfabrikanten. Die wilden in eerste instantie met niemand in gesprek. De alcoholfabrikanten zoeken heel duidelijk wel die toenadering.’
Zelfregulering is echter geen panacee. Het gaat langzaam en bedrijven zijn vaak minder ambitieus dan critici graag zouden zien. Zij willen liefst niet te ver voor de concurrentie uitlopen. Een gezamenlijk akkoord moet genoeg worden verwaterd om ook de minder enthousiaste partijen mee te krijgen.
Wettelijk verbod
Dat is precies waarom de Alliantie Stop kindermarketing ongezonde voeding nu aanstuurt op regelgeving. De Alliantie ageert onder meer tegen het gebruik van kinderidolen als Spongebob, K3 en Nijntje op ongezonde voedselproducten zoals chips, frisdrank, koekjes en ijs. De makers van die producten hebben een reclamecode gesloten voor dergelijke marketing, maar dat gaat de Alliantie niet ver genoeg.
‘De industrie heeft een heel ander idee over wat gezond en ongezond is dan wij’, zegt een woordvoerder. ‘Daarom willen wij nu dat de politiek ingrijpt en zorgt voor een verbod op het gebruik van kinderidolen voor alle voeding die niet in de Schijf van Vijf past.’
Inflatie eurozone zwakt wat af
De inflatie in de eurozone is in januari gedaald naar 1,3 procent op jaarbasis, van 1,4 procent in december. Dat meldde het Europees statistiekbureau Eurostat op basis van definitieve cijfers. Het cijfer kwam overeen met de eerder gemelde raming.
De kerninflatie, dus zonder de invloed van de sterk schommelende prijzen voor energie en levens- en genotsmiddelen, kwam afgelopen maand uit op 1,2 procent. Dat betekende een stabilisatie ten opzichte van de laatste maand van 2017.
Voor de hele Europese Unie werd in januari een inflatie van 1,6 procent gemeld, tegen 1,7 procent in december. In Nederland was sprake van een inflatie op jaarbasis van 1,5 procent. Dit was in december 1,2 procent.
Conjunctuurbarometer VS gaat omhoog
De vooruitzichten voor de Amerikaanse economie zijn in januari verder verbeterd. Dat stelde onderzoeksbureau Conference Board op basis van zijn index van leidende indicatoren.
De conjunctuurbarometer steeg vorige maand met 1 procent. Economen rekenden gemiddeld op een toename met 0,7 procent. In december ging de index met 0,6 procent omhoog.
‘Green’ asset classification system gets go-ahead from EU finance ministers
EU finance ministers have agreed that a system that classifies what assets are “green” is the basis for the further action on the bloc’s sustainable finance strategy, according to European Commission vice-president Valdis Dombrovskis. Ministers showed strong support to the sustainable finance agenda, he said.
Dombrovskis, Commission vice president in charge of financial stability, financial services and the capital markets union, was speaking during the press conference that followed the ECOFIN meeting on Tuesday.
Vladislav Goranov, finance minister of Bulgaria, which holds the presidency of the EU council this year, said he believed “the views expressed today will provide food for thought to the Commission when finalising its action plan”. The Commission is due to set out its official action plan on sustainable finance early next month.
Introducing an asset classification system was one of the priority recommendations of the Commission’s High Level Expert Group (HLEG). In its words, a “technically robust” classification system was needed “to establish market clarity on what is ‘green’ or ‘sustainable’”.
Speaking in Berlin at a sustainable finance conference yesterday, Dombrovskis said the classification system would provide “the foundation of sustainable finance in the EU”.
“It will help to address the current fragmentation of the market, and allow sustainable finance to reach scale,” he said.
De week vooruit: welke invloedrijke cijfers worden de komende week gepubliceerd?
